De platte wereld van de 'flat earthers'

Mark Sargent weet nog precies wanneer hij overtuigd raakte: op 10 februari 2015 om 3:30 uur in de ochtend. Maandenlang had hij het internet afgestruind naar bewijzen dat de aarde rond was, maar hij raakte overtuigd van het tegendeel: de aarde is zo plat als een dubbeltje. Hij verzamelde bewijs (gebouwen in de verte aan de horizon zijn zichtbaar, er vliegen geen vliegtuigen van en naar de zuidpool) en blogt en vlogt er al jaren lustig op los. Dat bleef niet zonder succes. Mark is een prominent lid van The Flat Earth Society, dat alleen al op Facebook een kleine 200.000 volgers heeft.

In een nieuwe documentaire volgt Daniel Clark een aantal prominente leden van de platte-aarde-club. Ook spreekt hij met psychologen, astrofysici, familieleden van de flat earthers, en met de Amerikaanse astronaut Scott Kelly, die voor het eerst van de beweging hoorde toen hij in het internationale ruimtestation om de aarde draaide. De documentaire geeft een redelijk portret van de mensen (zet ze niet neer als volledige idioten) en doet wat pogingen om te achterhalen waarom er op deze aarde zoiets is als The Flat Earth Society.

Bonje op de platte aarde

Hoewel het geloof in een platte aarde waarschijnlijk van alle tijden is, lijkt het de laatste jaren in opkomst. Zeker op internet is er een op het eerste oog aardig aantal volgers. Maar wie denkt dat in de Society alle neuzen één kant opstaan heeft het mis. Op Facebook vind je verschillende groepen, en in de documentaire is the zien hoe prominente flat earthers met elkaar bekvechten in hun video’s. Dat gaat overigens niet om ideologie (meerdere ideeën over de platte aarde bestaan naast elkaar), maar vooral over het officieuze ‘leiderschap’ van de alternatieve beweging.

Een van de hoofdpersonen van de documentaire zegt zelf het mikpunt van de vreemdste complottheorieën te zijn geworden. “Het maakt niet uit wat ik zeg, ze zullen me nooit geloven”, verzucht ze.

De documentaire geeft een aardig inkijkje in de wereld van de platte aarde. Het opmerkelijkst zijn de pogingen van leden om experimenteel aan te tonen dat de aarde plat is. Ze bedenken ingenieuze experimenten en schaffen de duurste apparaten aan. Een geavanceerde ringlasergyrokompas blijft stug aangeven dat hij over de loop van ieder uur vijftien graden draait (dat is precies de draaiing van de aarde). Zelfs wanneer de leden het experiment aanpassen door het apparaat in verschillende afschermende vaten te stoppen, blijft de draaiing bestaan. “Dat is een probleem. Natuurlijk kunnen we niet accepteren dat de aarde draait”, zegt een van de experimentatoren. “Het moet ergens anders aan liggen.”

Keerzijde

Zoals gezegd doet Clark een voorzichtige poging om te verklaren waarom The Flat Earth Society bestaat in een wereld waarin zoveel bewijs bestaat voor een ronde aarde. De wetenschappers noemen het voor de hand liggende confirmation bias (het alleen aannemen van informatie die je geloof ondersteunt) en het overschatten van je expertise op het moment dat je géén expert bent. De documentaire had hier overigens best wat dieper in mogen duiken.

Misschien is de reden simpeler. Sargent lijkt te genieten van alle aandacht, en zijn nieuwe sterrenstatus als prominente flat earther. Minder prominente leden zeggen buiten The Flat Earth Society een afgezonderd leven te hebben, en vrienden en familieleden te hebben verloren omdat ze in een platte aarde geloofden. Is de nieuwe club simpelweg een groep waar ze zich wél thuisvoelen?

Sommige wetenschappers steken de hand daarom in eigen boezem. “Het probleem zit niet aan de kant van de flat earthers, maar juist aan de kant van de wetenschap. Als we ze accuut voor gek verklaren en in een hoek drijven dan kost het ze de grootste moeite om ook maar een stapje in onze richting te doen. Dan ben je ze kwijt.”