De laatste rustplaats van je matras

Het is een heel gedoe om een goed matras te kiezen. Wil je pocketvering of binnenvering, schuimrubber of koudschuim? Een belangrijke keuze, want we gebruiken matrassen vrij intensief: we spenderen er vaak duizenden nachten op. Tegenwoordig mag je bij veel leveranciers binnen honderd dagen op je keuze terugkomen, al sturen slechts weinigen in de praktijk hun matras daadwerkelijk terug. Deze matrassen belanden uiteindelijk op een grote hoop in de milieustraat of bij het grofvuil, net als alle andere verschillende soorten matrassen, die na gemiddeld vijf tot tien jaar trouwe dienst worden ingeruild voor een nieuw exemplaar. Wat gebeurt er vervolgens met al die matrassen?

1,5 miljoen

Per jaar danken we zo’n 1,5 miljoen matrassen af. Het verschil tussen al deze matrassen zit hem vooral in de vele verschillende materialen die fabrikanten gebruiken, zoals schuim en latex. Deze materialen zorgen voor andere stevigheid en comfort, maar zijn vaak zo met elkaar verbonden dat ze niet meer uit elkaar kunnen. Bovendien zijn er aan sommige matrassen stoffen zoals vlamvertragers toegevoegd die je niet zomaar uit het materiaal kunt halen. Dat maakt recycling nogal een uitdaging. “Het recyclen van matrassen wordt pas een aantal jaar door verschillende partijen aangepakt”, vertelt Maarten Bakker, onderzoeker resources en recycling aan de TU Delft. “Daarvoor ging het alleen om comfort, en eindigden ze allemaal in de verbrandingsoven.”

Maar sinds een paar jaar weigeren verbrandingsbedrijven de matrassen omdat de verwerking ze te veel stappen kost. Dus zit er niks anders op dan recyclen. Alleen hoe doe je dat? In veel fabrieken halen medewerkers de materialen handmatig uit elkaar, wat het proces niet heel efficiënt maakt. Daarom heeft recyclebedrijf RetourMatras een machine gebouwd die de ingezamelde matrassen stukje bij beetje uit elkaar haalt.

Textiel naar Marokko

De eerste stap in dit proces is het verwijderen van het textiel. Zodra het matras op de lopende band ligt, snijden messen de hoes los. “Deze hoezen gaan naar een fabriek in Marokko”, vertelt Monique Fioole, kwaliteitsmanager bij recyclebedrijf RetourMatras. “Daar verwerken ze het weer tot draad en spinnen ze het tot nieuwe textielproducten zoals kleren, dekens en nieuwe matrashoezen.” Op de lopende band snijdt de machine ondertussen het matras in tweeën en klapt hem open. Dit maakt de vering zichtbaar, die door de machine uit het schuim wordt verwijderd. “Dit is gewoon een netwerk van ijzer, dat kunnen we makkelijk recyclen”, licht Fioole toe. “Alleen matrassen met individuele pocketveren doen we nog met de hand. We werken nog aan een manier om dit ook machinaal voor elkaar te krijgen.”

Wat je als laatste overhoudt, is een groot stuk schuim. “Over het algemeen is dit gemaakt van polyurethaan (PU)-schuim, latex of een mix van deze materialen”, zegt Fioole. De latex en mixvormen verkoopt het bedrijf aan bedrijven die er bijvoorbeeld sportmatten van maken, het PU-schuim verwerken ze zelf. Fioole: “We snijden dit schuim klein en stoppen het samen met een soort lijm in een cilindervormige mal. Met stoom activeren we de lijm en maken we een nieuw stevig soort schuim. Dit kun je gebruiken als isolatie of ondervloer.”

Extra fabriek

De producten die RetourMatras maakt zijn dus niet allemaal heel hoogwaardig, maar met deze techniek verwerkte RetourMatras de afgelopen jaren wel ruim 600 duizend matrassen per jaar. Inmiddels hebben ze nog een extra fabriek gebouwd en kunnen ze zelfs opschalen naar 1 miljoen matrassen per jaar. Het grootste gedeelte van deze matrassen recyclen ze compleet, al kom je natuurlijk ook wel eens onbruikbare matrassen tegen. “Soms is het schuim zo oud dat het verkruimelt, daar kun je niks meer mee”, vertelt Fioole. “En ook oude matrassen vol veren of paardenhaar kunnen we verder niet verwerken.”

Een andere voorwaarde voor de recycling is dat de matrassen schoon zijn. “Hiermee bedoelen we vooral dat ze apart zijn ingezameld, bijvoorbeeld bij de milieustraat”, legt Fioole uit. “Als ze op straat hebben gelegen of in een container met allerlei ander vies grofvuil, zijn ze voor ons te vervuild en kunnen we er geen bruikbare materialen meer uit halen.” Daarom heeft RetourMatras contracten met allerlei producenten, ziekenhuizen, vakantieparken en andere instellingen die veel matrassen verbruiken. “Op die manier komen de matrassen direct naar ons toe, en weten we zeker dat we ze kunnen verwerken.”

Apart

Als we matrasrecycling verder willen verbeteren, zullen we de oude matrassen dan ook beter in moeten zamelen. “Hoe schoner de matrassen, hoe beter we ze kunnen recyclen”, zegt Bakker. “Het zou daarom goed zijn als winkels de matrassen weer terugnemen.” Vooral steden zijn nog een probleem, ziet Fioole: “Het gaat heel goed, maar in grote steden met hoogbouw gaan er toch ook nog aardig wat matrassen verloren. Mensen daar hebben vaker geen auto om het matras naar de milieustraat te brengen en zetten hem dan maar gewoon aan de weg. Gelukkig werken gemeentes hard aan oplossingen.”

Daarnaast zou het mooi zijn als matrassen wat minder samengestelde materialen bevatten. Dat is ook het doel van onderzoekers van DSM-Niaga – een tak van chemiebedrijf DSM – die samen met beddenfabrikant Auping de afgelopen jaren werkten aan volledig circulaire matrassen. “Wij hebben het matras opnieuw ontworpen op basis van polyester”, zegt Sascha Bloemhoff, marketing directeur bij DSM-Niaga. “Dit materiaal kun je namelijk hoogwaardig hergebruiken, en je hoeft er geen chemische stoffen zoals brandvertragers aan toe te voegen.” Polyesters zijn langgerekte moleculen die allemaal met een zogenoemde esterverbinding verbonden zijn. Een bekend voorbeeld is PET, oftewel polyethyleenteraftalaat, waar we flesjes van maken. Maar je kunt dit materiaal ook hele andere eigenschappen geven en zorgen dat het heel hard of juist heel zacht wordt.