Hoe was de invasie van Europese kolonisten voor de inheemse bevolking van Amerika? Daar gaat dit boek over. Een verhaal over besmettelijke ziekten, bruut geweld en pelzen als betaalmiddel.
Je kan bijna geen geschiedenisboek over de Verenigde Staten openslaan of er staat beschreven hoe Europeanen aan wal kwamen en onder moeilijke omstandigheden een bestaan opbouwden in hun nieuwe thuisland. Je leest hoe ze de natuur naar hun hand zetten, het nieuwe land verkenden en contact legden met de inheemse bevolking.
Maar dat is een zeer eenzijdig verhaal. Want hoe zit het met de inheemse volkeren, hoe beleefden die de komst van de Europeanen? Daar is de laatste jaren eindelijk steeds meer aandacht voor onder historici, met name de jongere generatie Amerikanisten. Het aantal wetenschappelijke publicaties neemt fors toe en nu is er een dikke pil, die al die nieuwe onderzoeken meeneemt in een lopend verhaal: ‘De herontdekking van Amerika’ door hoogleraar American Studies Ned Blackhawk (universiteit van Yale). De schrijver is lid van de Te-Moak-stam (huidige Nevada).
Meer dan voetnoten
Dit boek is een must read voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Verenigde Staten. “Het alomtegenwoordige geweld en de onteigening zijn meer dan voetnoten of bijzaken in de Amerikaanse geschiedenis”, schrijft Blackhawk treffend. Het is hoog tijd dat ook de inheemse kant van het verhaal wordt opgenomen in de geschiedenis van Amerika. Ik studeerde zo’n twintig jaar geleden American Studies in Utrecht, waar destijds al wel aandacht was voor inheemse literatuur. Maar wat had ik toen graag dit boek gelezen: dat had mijn beeld van het verleden van de VS veel completer gemaakt.
Wij weten natuurlijk dat de Europese kolonisten de oorlog met de oorspronkelijke bewoners wonnen. Maar wat opvalt bij het lezen van dit boek is dat dit lange tijd geen uitgemaakte zaak was. Neem de Pueblo-opstand van 1680, toch zo’n twee eeuwen na de ‘ontdekking van de VS’. Tijdens deze opstand namen inheemse Pueblo-volkeren in het zuiden wraak voor gruweldaden van de Spanjaarden. Na deze strijd was in dit gebied (grofweg het huidige Nieuw-Mexico) honderd jaar lang niemand echt aan de macht.
Wat gaf dan toch de doorslag? Met name de voortdurend nieuwe aanvoer van kolonisten, soldaten en wapens vanuit Europa. Tegelijkertijd nam de bevolking van de inheemse volkeren flink af, door de gewapende strijd en besmettelijke ziektes. De cijfers zijn schrikbarend en ijzingwekkend. Tussen 1492 en 1776 halveerde de totale inheemse bevolking van 8 naar 4 miljoen.
Verschillende volkeren
Het lijkt wel een vast patroon. Na het eerste contact volgt er een oorlog, dan is er vrede en handel, vervolgens breken er ziektes uit onder de inheemse bevolking, omdat de Europese ziektes nieuw voor ze zijn. Hierdoor sterven veel mensen, wordt het evenwicht verstoord, komen ondertussen meer Europeanen naar Amerika en zorgt dit weer voor nieuw geweld.
Tijdens het lezen krijg je er soms de rillingen van hoe complete stammen worden uitgeroeid of gedecimeerd door de kolonisten. Neem de Mandan, die aan de rivier Missouri woonden. De vrouwen kweekten er negen verschillende maissoorten. Ze aten daarnaast nog bizon, vis en wild. Ze dreven veel seizoenhandel, waardoor hun dorpen in bepaalde tijden van het jaar groeiden tot wel twintigduizend inwoners. Het was lange tijd de dichtstbevolkte plek van de VS. Pas eind achttiende eeuw had New York meer inwoners. Door pokkenuitbraken en oorlog met kolonisten en andere stammen bleef er weinig over van de Mandan.
Blackhawk beschrijft nauwgezet de vele stammen. Naast de Pueblo en de Mandan, passeren heel veel andere inheemse volkeren de revue. Wat daarbij opvalt, is hoe verschillend ze zijn. Het is onmogelijk om op alle details in te gaan. Maar er waren volkeren waar de vrouwen het voor het zeggen hadden, weer anderen zochten vaak de gewapende strijd en dan waren er ook nog stammen die zich met name op handel richten.
Schilderij van een dorp van het inheemse volk Mandan rond 1833.
Publiek domeinMinder wreed
Naast de grote hoeveelheid stammen is er ook een rol voor Nederlandse kolonisten in dit boek. In tegenstelling tot de Fransen, Spanjaarden en Engelsen, waren de Nederlanders veel minder wreed. Ze traden vooral op als handelaren. En ook wel in de rol van vredesonderhandelaar, bijvoorbeeld bij de stammen van de Mohawks en Mohikanen, omdat oorlog slecht is voor de portemonnee. Nederlanders waren vooral gek op pelzen, want die dienden als betaalmiddel.
Het boek bevat ontzettend veel informatie. Soms duizelt het daarom wel wat. Blackhawk beschrijft heel veel stammen, oorlogen en Europese kolonisten door de eeuwen heen. Daardoor raak je als lezer de draad af en toe kwijt. Maar doorzetten is de moeite waard. Blackhawk kan goed schrijven en vertelt een verhaal dat minder bekend is, omdat de visie van de inheemse volkeren grotendeels afwezig is in de geschiedenisboeken van Amerika. Hij heeft daarom een huzarenstukje geleverd met ‘De herontdekking van Amerika’.