De gigantische logistieke operatie van het coronavaccin

Hoe je dit het beste kan aanpakken, hangt af van strategische keuzes. Er zijn grofweg twee manieren. Je nodigt mensen uit om naar centrale plekken te komen, waar je ze vaccineert. Bijvoorbeeld een Ahoy, de Brabanthallen, de IJsselhallen en het Gelredome. “Daar vaccineer je dan heel veel mensen achter elkaar”, zegt Fransoo. Een beetje alsof je inent via de lopende band. “Het is verstandig om bij dit soort mega-locaties ook direct de opslag te doen. Dan heb je het over het inenten van tienduizenden mensen per dag, waardoor je veel voorraad op die plekken nodig hebt.” In Duitsland pakken ze het straks op deze manier aan. Vervolgens bedien je met mobiele eenheden mensen die in verzorgingstehuizen zitten en niet mobiel zijn.

Rijkelijk laat

De andere manier is om het veel minder centraal aan te pakken, bijvoorbeeld door in te enten via de huisartsen. Op deze manier gaat men ook te werk bij de griepprik. “Dan ent iedere huisarts een paar duizend mensen per week in. Je heb het vanuit de logistiek gezien in dat geval over een heel ander systeem. Huisartsen hebben vaak geen plek waar ze een voorraad, al dan niet diepgevroren, op kunnen slaan. Dan heb je dus regionaal meerdere distributiecentra nodig.”

Als Fransoo het puur vanuit de logistiek bekijkt, pleit hij voor een centrale aanpak. “Wanneer je het decentraal aanpakt, loop je de kans dat grote voorraden op de verkeerde plek belanden. Omdat bevroren houden waarschijnlijk een rol gaat spelen, wil je ook niet te veel locaties hebben. Bovendien is dit systeem lastig te schalen. Natuurlijk is er veel ervaring met de griepprik in Nederland, maar dan gaat het hooguit over een paar miljoen mensen. We hebben het nu over 17 miljoen mensen. Dat is nogal een verschil.”

Welke aanpak Nederland kiest is nog onbekend. Het RIVM, dat hierover gaat, laat desgevraagd weten dat momenteel onderzocht wordt hoe je de logistiek het beste aan kan pakken. Fransoo vindt dit rijkelijk laat. “Ik begrijp er niks van dat het RIVM zo vaag doet over de logistiek. We weten al bijna een jaar dat die vaccins worden ontwikkeld”, zegt Fransoo.

Race tegen de klok

Onlangs liet het RIVM weten dat het inenten wel eens een jaar kan duren, later werd naar buiten gebracht dat het mogelijk sneller gaat. Andere landen, waaronder Duitsland en Engeland, gaan uit van veel kortere periodes. “Vanuit de logistiek gezien hoef je er zeker geen jaar over te doen. Dit kan veel sneller. Dat ze zeggen een jaar nodig te hebben kan ik alleen verklaren vanuit het feit dat het een onderzoeksinstituut is. Ik vraag me af of je een dergelijk instituut wel de logistiek moet laten regelen. RIVM heeft uitstekende kennis over medische zaken, maar wat weten ze van de logistiek?”

Fransoo benadrukt dat het RIVM de focus niet te veel op details moet leggen. “Bij logistiek is het belangrijk dat je eerst nadenkt wat je op hoofdlijnen wil doen. Dus je wijst bijvoorbeeld de aantallen vrachtwagens en potentiële distributiecentra aan. Daar kan je nu al voorbereidingen treffen, door ruimte te maken en koeling te regelen. De details vul je dan later in, dat is geen probleem. Je moet er eerst voor zorgen dat je overal genoeg van hebt. Het RIVM probeert de bevolking te laten zien hoe exponentiële groei werkt. Dat een virus daardoor razendsnel om zich heen kan slaan en flink groeit. Met een veel grotere schaal moet je ook rekening houden bij de systemen waar je mee werkt binnen de logistiek. Omdat de verspreiding van het vaccin zo’n gigantische operatie is, moet je ook gewend zijn om te werken met speciale systemen die hiervoor gemaakt zijn. Je kunt dat niet zo maar even op een spreadsheetje doen en die vermenigvuldigen. Ik hoop dat ze daarvan doordrongen zijn. Dit is specialistisch werk.”

En dan speelt er nog een probleem. Er is weliswaar geen capaciteitstekort bij het vervoer van vrachtwagens, maar wél in de luchtvaart. “De vaccins gaan naar alle hoeken en gaten van de wereld. Dat gaat nog wat worden. Normaal gesproken gaat een groot deel van het transport van van alles en nog wat, van boutjes en moeren tot aan televisies, via containerschepen over het water. Maar door de lockdowns zijn veel fabrieken dicht geweest en dit leidde op logistiek gebied tot veel ongebalanceerde voorraden, die er nog steeds zijn.”

Veel spullen die wij kopen bestaan uit verschillende onderdelen, die in meerdere fabrieken worden gemaakt. Alle onderdelen van je smartphone, auto of magnetron bijvoorbeeld worden eerst apart gemaakt en pas later in elkaar gezet tot het product dat je in huis hebt. “Door de achterstanden in al deze fabrieken is snelheid van levering erg belangrijk en heeft het vrachtvervoer door de lucht het drukker dan ooit. Dit vervoer gaat immers sneller. Dit rijdt de verspreiding van het vaccin in de wielen. Want door de huidige hoge vraag is er momenteel minder capaciteit beschikbaar én is de prijs hoger voor luchtvervoer. Dit logistieke systeem staat nu al onder druk en ik vraag me af of dit goed gaat. Met name arme landen kunnen hier de dupe van worden.”

Nu ligt de focus vooral op de eerste inentingen, maar eigenlijk moet je ook al verder kijken. De kans is aanwezig dat we met twee prikken van het vaccin nog niet klaar zijn, maar dat dit ieder jaar herhaald moet worden. “In dat geval moet je dus ook over de langere termijn nadenken. Je moet dan eerst naar de productie van het vaccin kijken. Je wilt het op meerdere plekken maken. Want als je het steeds vanuit een paar punten over de hele wereld moet verslepen is dat ontzettend kostbaar. Ook daarvoor zou je nu al plannen moeten maken, zodat we in de toekomst goed beschermd zijn en blijven. Waar je ook ter wereld woont.”