De geschiedenis van waarom jouw trein (niet) rijdt

Gaat je trein wel of niet? Het NS-personeel staakt de komende dagen in verschillende regio’s. In september gaat misschien wel het hele land plat. Dat is helemaal niet vanzelfsprekend, schrijft Rosa Kösters. Want staken mochten machinisten en conducteurs heel lang niet.

26 augustus 2022

Voor spoorwegpersoneel en ambtenaren is het bijna tachtig jaar verboden geweest om het werk neer te leggen. Dit had alles te maken met een actie van treinpersoneel: de spoorwegstakingen van 1903. Deze spoorwegstakingen zijn een van de beroemdste stakingen uit onze geschiedenis. Voor het eerst voerden arbeiders uit allerlei verschillende sectoren en over het hele land samen actie.

Men vond het dan ook behoorlijk spannend. Premier Abraham Kuyper besloot zelfs het leger op de been te brengen. De kranten en bladen stonden vol met nieuws en opinies over de acties. Albert Hahn maakte een iconische spotprent: “Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil”. Anderen eisten hard optreden.

Van worgwetten en een gevangenisstraf naar Europese verdragen

En dat felle optreden kwam er. In reactie op alle onrust besloot de Nederlandse regering om het staken voor spoorwegpersoneel en ambtenaren voortaan strafbaar te maken. Met spoed namen ze nieuwe wetten aan. Stakers riskeerde nu wel vier tot zes jaar gevangenisstraf. De socialisten noemden deze wetten ‘dwangwetten’ en ‘worgwetten’.

Tot 1980 waren de wetten in werking. Tegenwoordig mag iedereen in Nederland staken. Dat is zo geregeld in Europese verdragen. Dit recht op collectieve acties staat beschreven in het Europees Sociaal Handvest (ESH). Alleen wanneer je actie een gevaar voor de openbare orde en veiligheid is of als je in het ziekenhuis werkt, zijn er beperkingen. Zo mag ziekenhuispersoneel maximaal 1 dag per maand staken vanwege inhaalzorg.

Ambtenarenacties en stakingen, november 1983
Nationaal Archief, CC0

Nieuwe wetgeving in het Verenigd Koninkrijk

Tegelijkertijd laten recente ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk zien dat regeringen stakers in de (semi)publieke diensten nog altijd als gevaar zien. Sinds kort is hier een nieuwe wet van kracht die niet alleen geldt voor ambtenaren en spoorwegpersoneel, maar voor iedereen in wat de regering omschrijft als cruciale publieke diensten. Ook het onderwijs valt hier bijvoorbeeld onder.

Posters van hoger onderwijs-acties bij de University of Edinburgh, maart 2018
Stinglehammer via wikimedia commons, CC BY-SA 3.0

De wet staat bedrijven en organisaties toe geschoolde uitzendkrachten in te zetten om door stakingen ontstane personeelstekorten op te vullen. Terwijl de boel stilleggen voor werkenden de ultieme manier is om uiting te kunnen geven aan onvrede. Stakers komen niet in de gevangenis, maar hun acties worden dan wel kansloos. Ingrijpende stakingswetgeving blijkt niet alleen iets uit het verleden. Best bijzonder dus als jouw trein niet rijdt omdat het NS-personeel het treinverkeer mag en kan stilleggen.

Reageer