De drievoudige landing

Het zal lang duren voordat de ruimtevaart weer net zo’n huzarenstukje beleeft als de landing van Philae op komeet 67P/C-G. Toen het Rosetta-team de champagne opentrok in de waan dat Philae geland was, stuiterde het vaartuigje in werkelijkheid terug van de komeet en tolde nog twee uur lang hulpeloos door de ruimte. Philae staat nu wel op het oppervlak, maar men weet niet precies waar.

13 november 2014

De lander Philae, gezien vanuit de orbiter Rosetta, begint aan zijn zeven uur durende afdaling naar de komeet. Philae heeft het formaat van een kleine koelkast, en weegt ongeveer honderd kilo.
ESA

Komeet 67P/ Churyumov-Gerasimenko is vrij klein, ruwweg zes bij twee kilometer, zodat de zwaartekracht die hij uitoefent op een voorwerp dat er naartoe valt tienduizend keer zo zwak is als op aarde. Het Rosetta-team wist daarom van tevoren dat neerstorten voor de lander Philea geen probleem zou zijn. Integendeel, het gevaar was dat de lander zou terugstuiten als hij het oppervlak van de komeet raakte en voorgoed in de ruimte zou verdwijnen. Naar verwachting bestaat de komeet uit poreus, rul materiaal, zoiets als kattengrind. Daarom had de lander twee systemen aan boord die hem bij het eerste contact met de komeet daarin moesten verankeren: schroeven aan de poten, en harpoenen met kabels eraan.

Gejuich

In het vluchtleidingscentrum in Darmstadt, Duitsland, ging om woensdag 12 november om drie minuten over vijf gejuich op omdat Philae het signaal had doorgegeven dat de poten van het landingsgestel waren ingeveerd, teken dat er touch down was. Bovendien was dit voor de wetenschappelijke instrumenten aan boord het signaal om uit de slaapstand te komen.
“Philae is talking to us”, meldde een opgetogen vluchtleider. Maar pas later werd duidelijk wat de betekenis was van de zeer verwarrende meetgegevens die de lander – via ruimtesonde Rosetta, die nog in een nauwe baan om de komeet draait – naar de aarde stuurde. Blijkbaar hadden de schroeven niet gepakt en waren de harpoenen niet afgegaan, want Philae was teruggestuitered en tuimelde door de ruimte. Op dat moment moet het hele team de moed in de schoenen zijn gezakt, maar daar waren geen media bij.

Het heeft weinig gescheeld of Philae was voorgoed uit beeld verdwenen. Op een persconferentie na een hele nacht doorwerken werd het dramatische verhaal uit de doeken gedaan: de lander was de eerste keer zo hard teruggestuiterd, dat hij, tollend en wel, een paraboolbaan van een kilometer hoog aflegde, en pas twee uur later en ongeveer een kilometer verderop weer neerkwam. Toen stuiterde hij met een veel lagere snelheid opnieuw omhoog en kwam na zeven minuten tenslotte op het oppervlak tot stilstand.

Locatie onzeker

Hoewel de eerste touch down vrijwel precies op de geplande locatie was, heeft men geen idee in welke richting de sprong van een kilometer was, zodat de locatie nu onzeker is. Philae is te klein om vanuit Rosetta zichtbaar te zijn. Zeker is wel dat de lander scheef staat, met maar twee van de drie poten op de grond. Ernstiger is, dat de lander niet in vlak gebied staat maar vlak bij een rotswand, zodat de zonnepanelen maar anderhalf uur per dag zon krijgen, in plaats van de geplande zes uur. Daardoor is het maar zeer beperkt mogelijk om de batterijen op te laden.

Een van de eerste foto’s die Philae naar de aarde seinde. Linksonder is een van de poten te zien.
ESA

Niettemin, de lander staat nu en de instrumenten zijn druk bezig gegevens te verzamelen. Een van de instrumenten maakt zelfs een tomogram (3D-scan) van de hele komeet: het is een zender die radiostraling door de komeet heen naar Rosetta stuurt wanneer die aan de andere kant hangt. Op die manier is ook de structuur van het binnenste te ontdekken.

Boormonsters

Of het meest spectaculaire experiment nog kan plaatsvinden is twijfelachtig. Het plan was om met een boor monsters van enige decimeters onder het oppervlak te nemen en die in de lander chemisch te analyseren. Het grote risico is, dat door deze operatie de scheefstaande lander helemaal omkiept, of zelfs weer van het oppervlak weg geslingerd wordt. Het is mogelijk om vanaf de aarde de ingeveerde poten van het landingsgestel terug te klappen, zodat de lander opnieuw een sprong maakt en dan hopelijk beter neerkomt. Maar dat is de ultieme gok, die ook faliekant verkeerd uit kan pakken. Het vluchtleidingsteam zal de komende twee dagen een zeer moeilijke afweging moeten maken.

ESA-website met het laatste nieuws over Rosetta en Philae

Reageer