De boerderij komt naar de stad

Waar denk je aan als je een boerderij voor je ziet? Waarschijnlijk aan koeien die grazen op uitgestrekte weilanden, zover als het oog reikt. Een drukke stad komt bij die vraag vast niet in je hoofd op.

Maar dat kan weleens gaan veranderen. Naast de al bestaande kassen, landbouw en veeteelt die je vooral buiten de steden vindt, is er een nieuwe trend gaande om de boerderij naar de stad te halen. Dit gaat de al bestaande agricultuur in Nederland zeker niet vervangen. Het is vooral een aanvulling.

Een voorbeeld hiervan zijn boerderijflats. Van buiten zien ze er net zo uit als kantoorpanden of appartementencomplexen. Alleen wonen er geen mensen, maar wordt er groente verbouwd. In plaats van bureaus, stoelen en computers, vind je er rucola, basilicum, sla en tomaten.

Een van de belangrijkste redenen waarom het misging in Den Haag is de prijs van de groenten en kruiden die er verbouwd worden. Verbouwen in een groenteflat is duurder dan op het platteland. Daar is ook Marcelis open over. “De kosten zijn hoger en dat geldt ook voor het energieverbruik. Die twee hangen natuurlijk met elkaar samen. Er is veel energie nodig, omdat al het licht van lampen komt. Daarvoor worden leds gebruikt. Die zijn zuinig, maar dan heb je nog steeds veel elektriciteit nodig. Dat kan je leveren met zonne- en windenergie, maar dan is het nog steeds prijzig. Bovendien heb je speciale ledlampen nodig, die ook een behoorlijk investering zijn. En daarbij komt natuurlijk nog het gebouw en de interne infrastructuur, zoals leidingen en kabels. De grond in of vlakbij een stad is ook veel duurder dan op het platteland.”

Hoeveel duurder is het? “Het is lastig dat in goede getallen te vatten, maar het gaat al gauw om een factor twee hoger in de kostprijs. Dat kan nog wel een flink stuk naar beneden, als we meer leren over hoe we de systemen efficiënter kunnen gebruiken. Maar ik ga niet voorspellen dat het uiteindelijk goedkoper gaat worden dan de huidige landbouw of teelt in kassen in Nederland.”

Uit eigen regio

Maar is verticale landbouw dan wel levensvatbaar? Ja zeker wel, denkt Marcelis. Hij noemt (goede) restaurants. Voor hen zijn de boerderijflats interessant. Zij willen graag precies weten waar ze aan toe zijn: dat de beloofde kwaliteit van de groenten en kruiden wordt gehaald en dat de leverancier het voedsel brengt op het afgesproken tijdstip. Of denk aan een supermarkt, die meer wil betalen voor aardbeien die extra lekker en langer houdbaar zijn.

Ook een deel van de consumenten zal het idee van de boerderijflat aanspreken. Het gaat immers om teelt uit de eigen regio, wat flink in de belangstelling staat met campagnes als support your locals, waarbij je bewust lokale producten koopt om ondernemers uit de buurt te steunen. Je weet als consument waar de sla op je bord vandaan komt en je steunt bedrijven die dichtbij zijn. Bovendien verbruikt het minder water en is er veel minder transport nodig. Als jij in een grote stad woont, koop je groente die bij jou om de hoek wordt geteeld. Vrachtwagens hoeven niet het hele land door met jouw rucola. “Die beleving is belangrijk, zo creëer je een binding met consumenten”, aldus Marcelis.

Daarnaast is het in de toekomst mogelijk om de prijzen van de groenten lager te krijgen, verwacht Marcelis. Vanwege de hoge grondprijs in steden, zou je zo’n vertical farm aan de rand van een stad moeten bouwen. Dan is het nog steeds mogelijk om drukke plekken te bevoorraden en heb je lagere grondprijzen en niet zulke hoge transportkosten.

Boerenzoon

De grootste kostenpost is elektriciteit en de lampen, maar ook daar zijn nog verbeteringen mogelijk. Licht is hoe dan ook cruciaal. Lampen vreten elektriciteit en zijn daarom een forse kostenpost. Als de aanschafprijs van de lampen lager wordt of de opbrengst van de groenten hoger door beter licht, dan wordt de sla, komkommer en bieslook flink goedkoper.

Marcelis richt zich in zijn onderzoek daarom op de lampen. Hij zorgt er met zijn team voor dat het licht zo efficiënt mogelijk gebruikt wordt door een plant. “Wij onderzoeken welke intensiteit van licht op welk moment van de dag het beste is, welke kleur het beste werkt en uit welke richting het moet komen. Is dat van bovenaf of moeten er bij hogere planten ook lampen tussen de bladeren? We willen namelijk dat het licht goed wordt opgevangen door de bladeren en vervolgens gelijkmatig verdeeld. Dat is direct relevant voor de groei en de kwaliteit van de plant. Eigenlijk zou je willen dat je de precieze hoeveelheid licht afstelt per groente en kruid. Daar zijn we nog niet, maar werken we naartoe.”

Dat Marcelis onderzoek doet naar de boerderijflats is op het eerste gezicht opmerkelijk. Hij richt zich op een futuristische manier van teelt, terwijl hij opgroeide op een echte boerderij. “Mijn ouders hadden een gemengd boerenbedrijf. Ik heb daar goede herinneringen aan. Waar ik nu aan werk is veel meer gericht op technologie.”