De beloften van stamcellen

Maar wat zijn stamcellen nu eigenlijk? “Ik vind het het makkelijkst om ze in drie verschillende typen op te splitsen”, zegt Mummery. “De eerste heet de ‘adult-stamcel’. Ieder orgaan of weefsel in je lichaam kan zich repareren na schade en heeft een populatie van deze cellen. Het bekendst zijn die in je beenmerg en die in je darm.” Die darm-stamcellen maken bijvoorbeeld alle verschillende cellen in de darmwand, maar ze kunnen geen long- of hartcellen maken.

“Daar hebben we een ander type stamcel voor: een embryonale stamcel. Deze cellen worden gewonnen uit embryo’s en kunnen alle cellen in je lichaam maken,” legt Mummery verder uit. “Dit ligt ethisch gevoelig, want je moet de embryo daarvoor kapotmaken. Het zou natuurlijk hartstikke mooi zijn als we wel dit celtype zouden kunnen maken, zonder dat we daarvoor embryo’s nodig hebben.” Tien jaar geleden zijn onderzoekers daarin geslaagd en nu is het mogelijk om iedere menselijke cel te herprogrammeren tot een embryonale stamcel. Dit is het derde type stamcel, de pluripotente stamcel.

“Dat is nogal wat,” meent Mummery. Daardoor is het mogelijk uit iemands huidcel of zelfs cellen uit iemands urine een stamcel te creëren en daarmee vervolgens ieder ander type cel van die persoon te reproduceren. Een huidcel om verbrande huid te repareren, een cel uit het oog om zicht te herstellen, maar bijvoorbeeld ook geslachtscellen zodat je een eicel van een man en een spermacel van een vrouw kan maken.

Maar een heel orgaan daaruit kweken is nog iets heel anders. Omdat we nu in staat zijn om hartcellen op te kweken, verwachten mensen inmiddels dat we ook het hele hart kunnen vervangen. Volgens Christine Mummery zijn we nog lang niet zo ver, maar ze ziet wel grote mogelijkheden voor het beter testen van medicijnen.

Voor veilige medicijnen

Stefan Braam van het biotechbedrijf Pluriomics is het hier volledig mee eens. “Je kunt niet zomaar een paar hartcellen ergens in een hart neerzetten en zeggen ‘ga maar wat goeds doen’. Dat blijkt niet te werken. Het hart is een complexe spier, die altijd moet blijven pompen en wordt gedreven door elektrische stroompjes. De gekweekte cellen weten niet wat ze daar moeten doen. Dat maakt een heel hart vervangen nog erg ver weg, maar voor het testen van medicijnen zijn die gekweekte hartcellen absoluut een uitkomst. Het wordt nu opgepakt door grote farmaceutische bedrijven.”

Zo is al aangetoond dat een middel tegen hooikoorts in zeldzame gevallen kon zorgen voor hartritmestoornissen. “Patiënten die sterven aan hartritmestoornissen van een hooikoortsmedicijn: dat hebben we in het verleden gehad, moeten we niet meer willen en gaan we ook niet meer meemaken”, aldus Stefan Braam.