Naar de content

De aarde opwarmen met 130 kilometer per uur

Hoeveel CO2-uitstoot kan je besparen door de maximumsnelheid te verlagen?

Thoma's Pics, via Wikimedia Commons, CC BY 2.0

Het kabinet subsidieert elektrische auto’s en promoot de warmtepomp om de uitstoot van broeikasgassen te beperken, maar aan de maximumsnelheid van 130 kilometer per uur mag van ‘vroempartij’ de VVD niet getornd worden. Hoeveel CO2 scheelt dat eigenlijk?

4 maart 2019

Volgens de klimaatwet die in juni 2018 is ingediend en in december werd goedgekeurd door de Tweede Kamer, moet Nederland in het jaar 2030 49 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990. Dat betekent dat de jaarlijkse uitstoot aan CO2 (of CO2-equivalenten, zie kader), vergeleken met die van 2018, nog 48,7 megaton (dat is 48,7 miljard kilo) omlaag moet. Zou het daarom niet verstandig zijn de maximumsnelheid van 130 kilometer per uur weer terug te draaien naar 120 of zelfs 100 kilometer per uur?

Equivalenten

Niet alleen CO2, maar ook broeikasgassen als methaan en lachgas warmen de aarde op. Voor de beperking van de uitstoot rekent men daarom met CO2-equivalenten. Als we bijvoorbeeld een hoeveelheid methaanuitstoot kunnen voorkomen die hetzelfde opwarmende effect heeft als 48,7 megaton CO2, heeft Nederland de doelstelling ook gehaald.

Ter vergelijking: Het sluiten van een Nederlandse kolencentrale levert gemiddeld 3 megaton CO2-besparing per jaar op.

 Siebe Swart via Flickr, CC BY-SA 2.0

Normale doorstroming

Hoe harder je rijdt, hoe hoger het brandstofverbruik per kilometer, en hoe meer CO2-uitstoot je autorit dus oplevert.

Op snelwegen waar je 120 kilometer per uur mag rijden, is de CO2-uitstoot 3,6 procent lager dan op snelwegen waar de je 130 kilometer per uur mag, berekende TNO in 2016. Ga je van 130 kilometer per uur terug naar 100 kilometer per uur, dan scheelt dat 13 procent. Het onderzoeksinstituut ging hierbij uit van het gemiddelde personen- en bestelwagenverkeer op de Nederlandse wegen, bij normale doorstroming.

Om te berekenen om hoeveel CO2 het gaat, pakken we ook de cijfers van het CBS er bij. In 2017 stootte het wegverkeer in Nederland 30 megaton CO2 uit, schrijven de statistici van dit bureau. Een reductie van 3,6 procent zou dus 1,1 megaton CO2-uitstoot schelen, en een reductie van 13 procent 3,9 megaton. Dat wil zeggen: als het hele wegennetwerk in Nederland uit 130 km-snelwegen zou bestaan en alle auto’s, inclusief vrachtverkeer, mee zouden tellen.

Rectificatie, met dank aan de oplettendheid van een lezer: In de paragraaf hier boven stonden eerst andere cijfers (maar wel van dezelfde orde van grootte). Er was echter een rekenfout gemaakt.

Fractie

In werkelijkheid levert het terugdraaien van de 130 km/uur-maatregel veel minder op, zegt Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. “De meeste wegen zijn geen snelwegen, niet op alle snelwegen mag 130 worden gereden, vrachtverkeer rijdt sowieso minder dan 120, en vaak is het zo druk dat er door iedereen langzaam gereden wordt”, somt hij op. “Al met al blijft maar een fractie over.”

Vaak is het zo druk dat niemand op maximumsnelheid rijdt.

 Arnout Jaspers voor NEMO Kennislink

In 2015 schatte het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) het effect van de verhoging van de maximumsnelheid naar 130 kilometer per uur op 0,2 megaton, weet Visser. “Maar daarna is het aantal wegen waarop je 130 mag nog flink gegroeid. Ik denk dat de besparing op dit moment rond de 0,3 megaton bedraagt.” Hetzelfde PBL berekende dat teruggaan van 120 naar 100 km per uur nog eens 1,2 megaton extra scheelt. Dat zal nog wel ongeveer kloppen, denkt Visser.

Gemiddeld legt een automobilist ongeveer 20 procent van de autorit over 130 km/uur-snelwegen af, is de ruwe schatting (op ons verzoek) van Bert van Wee, hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft.

Bijwerkingen

Maar er zijn meer effecten, stellen deskundigen. Wie sneller mag rijden is eerder op de plek van bestemming, en dat nodigt uit om vaker de auto te pakken. “De theorie van de Constante Reistijdbudgetten noemen we dat”, zegt Van Wee. Mensen besteden gemiddeld een vrij constante tijd aan mobiliteit, leert deze theorie – voor Nederlanders is dat 60 tot 75 minuten per persoon per dag. Van Wee: “Een sneller transportsysteem zorgt dan op termijn voor meer afgelegde kilometers.”

Dat versterkt de invloed van de maximumsnelheid op de uitstoot. In theorie althans, benadrukt Visser. “Als je 25 kilometer moet afleggen, scheelt een snelheidsverlaging van 130 naar 120 kilometer per uur je nog geen minuut. En het woon-werkverkeer vindt voornamelijk in de spits plaats, als je nauwelijks 130 kan of mág rijden. Ik denk dat de huizenprijzen meer invloed hebben.”

Rijgedrag

En als we het breder trekken? Dus niet alleen wat kalmer aan doen op de snelweg, maar ook slimmer gaan rijden? De bandenspanning op orde hebben, rustig optrekken en niet in een te hoge versnelling rijden, kan samen goed zijn voor 10 tot 30 procent brandstofbesparing. Dat schreven Martin Kroon en Henk Wardenaar, oud-projectleiders snelheden/Het Nieuwe Rijden (HNR) bij de ministeries VROM en Verkeer en Waterstaat, deze maand in het tijdschrift Milieu.

Met goede voorlichtingscampagnes en het terugdraaien van de maximumsnelheid van 130 kilometer per uur moet een gemiddelde CO2-besparing van 3 megaton op korte termijn haalbaar zijn, denken deze heren (waarvan de eerstgenoemde overigens zelf HNR-instructeur is).

Als iedereen met de juiste bandenspanning rond zou rijden, zou dat al 0,4 megaton CO2 schelen, beaamt Visser. “En je bespaart er nog geld mee ook, want met zachte banden heb je veel meer brandstof nodig. Denk er maar aan hoeveel energie het kost om met zachte banden te fietsen.”

Slimmer rijden helpt ook, vult Van Wee aan, maar het is lastig aan te geven welke beleidsmaatregelen daadwerkelijk een blijvende verandering teweeg kunnen brengen. Van Wee:“Ik denk dat je flink je best moet doen om, gemeten over alle Nederlanders, vijf procent brandstofbesparing en dus CO2-uitstootvermindering te halen.”

Snelweg A16, richting Breda

 Michiel1972, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Afweging

Om te bepalen of het terugdraaien van de maximumsnelheid uiteindelijk de moeite waard is, moet je alle kosten en baten tegen elkaar afwegen, vindt Van Wee. De belangrijkste kosten van het verlagen van de maximumsnelheid zijn de langere reistijden voor automobilisten. Bij de baten horen, naast CO2- en geldbesparing, ook de veiligheid en de vermindering van geluidshinder en luchtvervuiling door fijnstof en stikstofoxiden.

Vervolgens is het een kwestie van keuzes maken. “Als je bijvoorbeeld vindt dat veiligheid voor alles gaat, moet je de maximumsnelheid naar 50 kilometer per uur verlagen”, zegt Van Wee. “Dan heb je vrijwel geen dodelijke slachtoffers meer.”

Van Wee zou het liefst een nieuwe berekening zien van alle effecten, voor verschillende maximumsnelheden. “Daarop vooruitlopend: gelet op het toenemende belang van klimaatverandering, het feit dat veel automobilisten indertijd geen voorstander waren van verhoging van de maximumsnelheid naar 130 kilometer per uur, en het feit dat er voor luchtverontreinigende stoffen geen emissie-eisen gelden voor maximumsnelheden boven de 120 kilometer per uur, lijkt het mij zeer het overwegen waard de maximumsnelheid te verlagen naar 120 kilometer per uur.”

Bronnen:
  • Kroon en Wardenaar, Slimmer rijden, de vergeten optie, Milieu 25(1), februari (2019), 20-21. (Artikel in tijdschrift van de VVM, netwerk van milieuprofessionals).
ReactiesReageer