De aantrekkingskracht van Mein Kampf

Dit verweeft Kieft met de autobiografische hoofdstukken van Mein Kampf, om aan te tonen hoe Hitler beïnvloed is door zijn tijd en met name door de oorlog. Mein Kampf en het nazisme is, zoals Kieft zegt, voornamelijk een voortvloeisel van de geradicaliseerde Eerste Wereldoorlogscultuur. Duitsland had de oorlog volgens Hitler onterecht verloren en alles moest in het werk worden gesteld om dat recht te zetten. Hoe Hitler dit dacht te bereiken en hoe de massa daarvoor bespeeld moest worden, schreef hij allemaal op. Of zoals Kieft het mooi verwoordt: ‘Met Mein Kampf schreef Hitler een handboek voor populisten, waarin hij al zijn propagandistische inzichten uit de doeken deed, van de noodzaak tot ideologisch radicalisme tot de inrichting van de partijorganisatie’.

Hitler krijgt podium

Bij de opkomst van Hitlers populariteit is het belangrijk om zijn strafrechtelijk proces voor hoogverraad uit 1924 mee te nemen. Kieft doet dat uitgebreid en beschrijft briljant hoe Hitler de (internationale) pers en de rechters bespeelde met zijn retoriek. Maar ook hoe weinig opzienbarend zijn antisemitisme daarin werd gezien. Hitler werd beschuldigd van hoogverraad en kon hier de doodstraf voor krijgen. Op 8 november 1923 wilde hij met hulp van oud-veteranen en vierduizend leden van paramilitaire organisaties een coup plegen in München.

Deze machtsovername mislukte. De rechtszaal gaf Hitler een podium waar hij dankbaar gebruik van maakte. Veel Duitsers die nog nooit van hem of de NSDAP (Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij) hadden gehoord, lazen over dit proces in de krant. En de meeste berichten waren neutraal of positief. Buitenlandse journalisten hoorden Hitlers verdedigingsrede vol Jodenhaat aan, maar weinigen maakten hier woorden aan vuil. Kieft haalt ook de Nederlandse pers aan: ‘De NRC meldde dat Hitler ‘op zeer welsprekende wijze de Joden, de marxisten, de Fransen’ beschimpte, maar benadrukte toch vooral hoe ‘meeslepend’ en ‘dikwijls humoristisch’ zijn verdedigingsrede was geweest.’

Hitlers betoog over de revolutie in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog kreeg vooral aandacht. De huidige machthebbers van Duitsland waren volgens hem de echte landverraders: zij hadden miljoenen Duitsers uitgeleverd bij het Verdrag van Versailles. In dit verdrag stond dat Duitsland alle schuld op zich moest nemen en miljarden moest betalen aan de geallieerde landen.

In Mein Kampf legt Hitler uit dat hij expres tegen dit verdrag aanschopte, omdat hij wist hoezeer het gehaat werd. Hij schreef zijn boek nadat hij een half jaar de gevangenis in moest na de rechtszaak en de NSDAP (tijdelijk) verboden werd. Om zijn achterban bij elkaar te houden en zijn ideologie met hen te delen, schreef hij zijn boek.

Ontwrichte samenleving

De naoorlogse afbetalingen werkten een economische crisis in de hand met daarbij een enorme inflatie. De voedselprijzen stegen per uur. Kieft beschrijft beeldend hoe mensen met kruiwagens geld over straat renden om aan eten te komen. De samenleving was ontwricht en de gematigde politici hadden geen antwoorden. Treffend is Kiefts argumentatie hoe dit vooral de gegoede burgers raakte. Arbeiders waren volgens hem wel armoede gewend, maar de groepen daarboven raakten niet alleen hun vermogen kwijt, maar daarmee ook hun sociale status. De Duitsers voelden zich vernederd en schaamden zich. Het verschil met de mondiale elite werd steeds groter en hier wees Hitler de zondebok aan: de Jood.

Slechts één procent van de Duitsers was Joods. Maar Kieft toont aan dat Joden procentueel waren oververtegenwoordigd in onder andere de financiële sector, de groothandel en de media. Dit maakte hen zichtbaar en een makkelijke zondebok. Daarnaast zouden ze volgens Hitler ook de leiders zijn van de socialisten, die de Duitse arbeiders gebruikten voor hun eigen gewin. Kieft kreeg tijdens het lezen steeds meer het gevoel dat Hitler zei wat zijn publiek wilde horen, dat hij merkte dat antisemitische uitspraken het meeste applaus opleverden. Hitlers antisemitisme is daarmee bovenal een politiek middel. Hij beschreef zelfs hoe je dat het beste in moest zetten: ‘Je krijgt het volk alleen mee als je ze één grote verderfelijke vijand geeft, op wie de schuld van de nederlaag kan worden geschoven’. Er is in ieder geval geen bewijs teruggevonden dat Hitler al voor 1919 antisemitische ideeën had, hoewel hij dat in Mein Kampf anders doet voorkomen.