Crimineel: zo vader zo zoon?

Kinderen van criminele vaders blijken vaker een strafblad te hebben dan kinderen wiens vader niet met justitie in aanraking komen. Sociologe Marieke van de Rakt dook in de wereld van de criminele vaders, zonen en dochters en concludeert dat er een stevig verband bestaat tussen het aantal delicten dat een vader pleegde en de delicten die zijn kinderen begaan.

19 juni 2007

Is criminaliteit iets wat in bepaalde families meer voorkomt? De Godfather-trilogie en de tv-serie The Soprano’s spiegelen ons het beeld van invloedrijke maffia-families voor. In de georganiseerde misdaad lijken familie en vertrouwensrelaties heel belangrijk te zijn. Maar hoe zit het dan met plegers van inbraken en geweldsdelicten? Plegen hun kinderen ook veel delicten? En komen de zonen van draaideurcriminelen ook vaak in de gevangenis terecht? Maakt het nog uit of een vader de delicten pleegde vóór de geboorte van het kind of daarna? En plegen vaders en kinderen dan ook dezelfde soort delicten?

In de georganiseerde misdaad lijken familie en vertrouwensrelaties heel belangrijk te zijn. Maar ook als het om inbraken, fraude en geweldsdelicten gaat, blijken vaders en zonen gelijk crimineel gedrag te vertonen.

Criminele vaders en kinderen met problemen

Amerikaanse en Britse onderzoekers hebben de relatie tussen het criminele gedrag van ouders en dat van hun kinderen al regelmatig onder de loep genomen. Uit die onderzoeken blijkt dat kinderen wiens vaders zijn veroordeeld voor het plegen van delicten zelf ook vaker met justitie in aanraking komen. Kinderen van criminele vaders vertonen ook vaker agressief gedrag en hebben allerlei andere problemen. Zo gebruiken zij vaker alcohol en drugs. In Nederland is het eigenlijk nog nooit onderzocht of kinderen wiens vaders een strafblad hebben zelf ook vaak crimineel gedrag vertonen.

900 criminele vaders en hun kinderen

Om de samenhang tussen de veroordelingen van vaders en hun kinderen te onderzoeken zijn de strafbladen van 2 groepen criminele kinderen opgevraagd. In de eerste groep kinderen heeft iedereen een vader die een strafblad heeft, van de tweede groep kinderen is de vader nooit veroordeeld. Vervolgens vergeleken de onderzoekers de strafbladen van de kinderen uit beide groepen. Ook bekeken de onderzoekers of er verschillen in de strafbladen waren tussen kinderen wiens vader maar één delict pleegde en kinderen wiens vader heel erg vaak met justitie in aanraking is geweest. Daarnaast vergeleken de onderzoekers de strafbladen van kinderen van vaders die doorgingen met het plegen van delicten na de geboorte van het kind met de strafbladen van kinderen met vaders die voor de geboorte stopten met criminaliteit. Tenslotte bekeken de onderzoekers of criminele vaders en kinderen dan ook dezelfde soort delicten pleegden.

Erfelijk, leren of omgeving?

Er bestaan verschillende wetenschappelijke theorieën die de samenhang tussen het plegen van delicten van ouders en hun kinderen kunnen verklaren. Zo zijn er biologische theorieën die de gelijkenis in crimineel gedrag toeschrijven aan erfelijke factoren. Zij stellen dat een bepaalde genetische combinatie de veroorzaker is van afwijkend (crimineel) gedrag. Deze genetische combinatie wordt van de ouders op hun kinderen overgedragen, waarmee de kinderen een verhoogde kans hebben om crimineel gedrag te gaan vertonen. Afhankelijk van de omgeving waarin een kind vervolgens opgroeit komt dit criminele genotype wel of niet tot uiting. Andere wetenschappers stellen dat het criminele gedrag door ouders aan de kinderen wordt geleerd. Wanneer kinderen maar genoeg blootgesteld worden aan de criminele activiteiten van hun ouders en opgroeien met het idee dat het plegen van delicten ‘normaal’ is, dan zullen zij het gedrag zich vanzelf ook eigen maken. Weer andere wetenschappelijke theorieën stellen juist dat de omgeving waarin een kind opgroeit bepalend is voor het wel of niet plegen van delicten. Kinderen die opgroeien in armoede en verwaarlozing zullen eerder delicten plegen, dan kinderen die in luxe opgroeien. Aangezien criminele ouders vaak een lage sociaal-economische status hebben, groeien kinderen van criminele ouders ook vaak op onder slechtere omstandigheden dan kinderen van ‘normale’ ouders.

Delicten van vaders en delicten van kinderen

Uit het onderzoek blijkt dat naarmate vaders meer delicten plegen, hun kinderen in meer gevallen ook een strafblad hebben. Als je vader nooit veroordeeld is, dan heb jij zelf 90 % kans om ook geen strafblad te hebben. Als je een vader hebt die één of enkele keren een delict pleegde, dan heb je 85% kans dat jijzelf geen strafblad hebt.

Maar wanneer je vader meer dan 15 keer veroordeeld is dan is jouw kans op een strafblad ineens veel hoger. Kinderen met een vader die meer dan 15 keer veroordeeld is, hebben in meer dan 30 % van de gevallen een strafblad. Uit het onderzoek blijkt ook dat jongens gemiddeld veel vaker een strafblad hebben dan meisjes, ongeacht het criminele gedrag van hun vader.

Als vaders stoppen…

Maakt het nog uit of een vader de delicten pleegde voor de geboorte van het kind of daarna? Uit de afbeelding hieronder kunnen we aflezen dat kinderen van vaders die stoppen met het plegen van delicten voordat hun kinderen zijn geboren veel minder vaak een strafblad hebben dan vaders die delicten blijven plegen lang na de geboorte van hun kinderen. Vooral als vaders doorgaan tot na de 18e verjaardag van hun kinderen is het aantal kinderen met een strafblad hoog (meer dan 30 %).

Natuurlijk is het zo dat vaders die langer doorgaan met het plegen van delicten ook relatief meer delicten plegen. Daar is door de onderzoekers rekening mee gehouden in hun statistische analyses. Uit deze analyses blijkt echter dat kinderen van vaders die lang doorgaan met delicten plegen meer kans hebben op een strafblad, ongeacht het aantal delicten dat de vader pleegde. Kinderen wiens vaders stoppen met het plegen van delicten voor hun geboorte hebben een even grote kans op een strafblad dan kinderen wiens vader helemaal nooit veroordeeld werd.

Grootste boosdoener: een vader die geweldsdelicten pleegt

Plegen vaders en kinderen ook dezelfde soort delicten? In het figuur hieronder staat het soort delict dat een kind voornamelijk pleegt uitgezet tegen drie groepen vaders. Allereerst de vaders zonder strafblad, dan de vaders die vooral vermogensdelicten pleegden en tenslotte de vaders die vooral geweldsdelicten pleegden. Met vermogensdelicten wordt bijvoorbeeld fraude, witwassen of corruptie bedoeld, terwijl geweldsdelicten vooral gaan om mishandeling, bedreiging, (straat)roof en verkrachting.

Uit het figuur blijkt dat kinderen van ‘normale vaders’ de minste geweldsdelicten en de minste vermogensdelicten plegen. Zij plegen wel vaker vermogensdelicten dan geweldsdelicten. Kinderen van vaders die vermogensdelicten plegen, plegen vaker vermogensdelicten en geweldsdelicten dan de kinderen van ‘normale’ vaders. Ook zij plegen vaker vermogensdelicten dan geweldsdelicten. De kinderen van vaders die geweldsdelicten pleegden blijken echter de meeste geweldsdelicten én de meeste vermogensdelicten te plegen. Met een vader die geweldsdelicten pleegt, heeft een kind dus een veel grotere kans om geweldsdelicten te plegen, maar ook een verhoogde kans op het plegen van een vermogensdelict.

Hoe ver valt de appel van de criminele boom?

De onderzoekers trekken drie belangrijke conclusies:
1.Er is een verband tussen het aantal delicten dat een vader pleegt en de kans dat zijn kinderen een strafblad hebben. Hoe meer delicten een vader pleegt, hoe groter de kans dat zijn kind ook een strafblad heeft.
2.Als vaders stoppen met het plegen van delicten voor de geboorte van hun kind, dan is de kans dat een kind een strafblad krijgt veel kleiner, dan wanneer een vader doorgaat met zijn criminele gedrag.
3.Er is niet echt sprake van een overdracht van specifieke delicten. Kinderen van vaders die geweldsdelicten plegen, plegen zowel veel geweldsdelicten als vermogensdelicten.

Kinderen van criminele vaders hebben dus meer kans zelf ook het verkeerde pad op te gaan. Toch komt het grootste gedeelte van de kinderen van criminelen níet in aanraking met justitie. Echte maffiafamilies zoals we die kennen uit the Godfather en the Soprano’s komen we in Nederland (gelukkig) niet zoveel tegen.

Bron:
Rakt, v. d., M., Nieuwbeerta, P., & Graaf, d., N.D., (2006). Zo vader, zo zoon? De intergenerationele overdracht van veroordelingen. Tijdschrift voor Criminologie, 48 (4).

Marieke van de Rakt is als sociologe en criminologe verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij deed dit onderzoek samen met Nan Dirk de Graaf, ook verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen en Paul Nieuwbeerta van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving voor Nederland.