'Cannabis is echt een moeilijke rakker'

Dat klinkt als pionieren. Hoe ben je te werk gegaan?

“Ik was van plan om allemaal slimme, academische dingen te doen, maar er bleek dat niemand ook maar iets had onderzocht. Er was niet eens bekend hoe je nou op een goede manier het THC-gehalte kon meten. Voor een nauwkeurige bepaling heb je niet alleen een betrouwbare extractiemethode nodig, maar ook geschikte labapparatuur, zuivere THC (een zogenaamde referentie-standaard) en een goede kennis van hoe de stof zich gedraagt. Daarom ben ik helemaal teruggegaan naar de basis. Mijn proefschrift is eigenlijk een soort basiskookboek. Cannabiskunde noem ik het wel eens. Ik begon met het isoleren van zuivere stofjes uit de cannabisplant. Daarna bepaalde ik concentraties in allerlei soorten cannabisplanten, waardoor ik verschillen zichtbaar maakte.”

Heb je ook onderzocht wat de beste toedieningswijze is?

“Ik heb onder andere bekeken wat er gebeurt als je cannabis rookt, verdampt of als je er thee van maakt. Er zijn wel tien verschillende soorten manieren om er thee van te trekken bijvoorbeeld. Om te achterhalen welke manier het beste is moet je heel vaak thee zetten. Vervolgens meet je de verschillen tussen diverse recepten in het lab met apparatuur die concentraties en eigenschappen van stoffen heel precies kan vaststellen. Bijvoorbeeld met behulp van massaspectrometrie. Dat is een methode waarmee je moleculaire brokstukken van stoffen kunt identificeren door de massa ervan te bepalen. Maar voordat het zover was heb ik eerst een methode ontwikkeld om de actieve stoffen, waar de medicinale werking vanuit gaat, uit de thee te isoleren, anders kan de labapparatuur het niet eens meten. Cannabis is echt een moeilijke rakker om te onderzoeken.”

Hoe was het om als eerste een compleet nieuw vakgebied aan te boren?

“Ik heb het altijd gezien als een avontuur. Ik zeg vaak tegen jonge onderzoekers: ‘Als je promotieonderzoek niet de mooiste tijd van je leven is, dan doe je iets niet goed.’ Dan staar je je misschien te veel blind op iets. Of kom je te weinig je laboratorium uit. Ga vooral op verkenning, leg contacten en stel iedereen vragen. Als jij het niet weet, dan weet waarschijnlijk iemand anders het wel. Maar ik heb in het begin wel eens gedacht: wat moet ik nou gaan onderzoeken? Waar moet ik nou beginnen?”

Wat is het verschil tussen medicinale cannabis en cannabis die je in de coffeeshop kunt kopen?

“Elke cannabisplant kan medicinaal zijn, ook de cannabis die je in de coffeeshop krijgt. De ‘apotheek-cannabis’ bestaat in feite gewoon uit wiettopjes in een potje. Er zijn echter twee essentiële verschillen. Het eerste verschil is dat medicinale cannabis gegarandeerd van veilige kwaliteit is. Er zitten geen pesticiden, zware metalen, schimmels en dat soort rommel in. Dus je kunt er vanuit gaan dat het zuiver is. Zelfs als in de coffeeshop wordt beweerd dat het biologisch is, betekent dat niet dat het gecontroleerd is. Er zit geen keurmerk op. Het enige wat je hebt is de belofte van de meneer achter de balie. Het tweede verschil is dat medicinale cannabis gestandaardiseerd is: de samenstelling is dus altijd gelijk van oogst tot oogst. Hierdoor kan je er op vertrouwen dat je altijd dezelfde concentratie aan actieve stoffen binnen krijgt.”

Welke vooroordelen hebben mensen over medicinale cannabis?

“Er zijn mensen die zeggen ‘medicinale wiet is onzin, als ik drie glazen bier drink heb ik ook minder pijn’. Je bent gewoon in een roes, het is verslavend en je hebt er niks aan. Dat klinkt simpel, maar is met de huidige wetenschappelijke kennis van welke medicinale stoffen er in cannabis zitten en wat het allemaal doet, eigenlijk pertinente onzin. Sommige stoffen zijn ook al in zuivere vorm verder ontwikkeld, en zijn zelfs gepatenteerd. De stof THC (aanwezig in de plant) is gepatenteerd in de vorm van Marinol (een THC-capsule, opgelost in sesamolie). En een cannabis-extract gebaseerd op de combinatie THC en CBD is gepatenteerd onder de naam Sativex. Dus zeggen dat het niks doet of dat het alleen maar slecht is, dat is al een jaar of tien achterhaald. Daarnaast zijn er mensen die helemaal euforisch worden en denken dat cannabis alles geneest. Dat het een soort wondermiddel is. Dat is ook weer niet waar. Cannabis is gewoon een plant met een medicinale werking. Soms werkt het vrij goed, maar soms ook helemaal niet. Dat is ook precies waarom ik medicinaal onderzoek doe: door te meten komen we te weten hoe het echt zit.”

Kan het gebruik van medicinale cannabis verslavend zijn?

“Ik denk van niet, omdat het gaat om de intentie van de patiënt, en de dosering die hij gebruikt. Dat is niet alleen mijn mening, dat blijkt ook uit geanonimiseerde cijfers van Nederlandse apothekers die medicinale cannabis voorschrijven. Mensen die echt ziek zijn en alle andere medicijnen al hebben geprobeerd zijn heel erg verantwoordelijk over hun medicijngebruik. Als ze dan ook nog eens onder toezicht van een arts staan, blijkt dat overdosering en tolerantie, twee facetten van verslaving, niet voorkomen. Het gemiddelde dagelijkse gebruik van medicinale cannabis door patiënten is al tien jaar ongeveer hetzelfde.”

Waarom wordt medicinale cannabis op dit moment enkel ingezet bij schrijnende gevallen? En niet bij minder ernstig zieke patiënten?

“Omdat we van geteste medicijnen weten hoe ze zich gedragen, hoe de voor- en nadelen zich tot elkaar verhouden. We weten al wel dingen over cannabis, maar we weten veel nog niet zeker. Wat we nog niet weten is: geneest cannabis ziektes of verlicht het alleen de klachten? Wat zijn de langetermijneffecten van stoffen in cannabis, ook van die waar je niet high van wordt. Welke vorm van toedienen (oraal, inhaleren, olie) werkt het best bij welke aandoening, wat is een goede dosering, en welke variëteit kunnen we het beste voorschrijven voor welke patiënt/aandoening. Welke stoffen zijn, naast THC, van belang voor een goede werking van cannabis: hebben we de hele plant echt nodig of kunnen een paar zuivere stofjes het ook best alleen?”

Dus het is niet waar dat artsen, farmaceuten en de overheid de beschikbaarheid van medicinale cannabis tegenhouden?

“Ik werk nu vijftien jaar in deze branche en ik zie echt nergens dat er een samenzwering tegen cannabis is. Farmaceuten houden het niet tegen, ze zijn alleen niet geïnteresseerd in het ontwikkelen van medicinale cannabis omdat het heel ingewikkeld is. Klinisch onderzoek kost heel veel geld, maar je kunt cannabis moeilijk patenteren. Dat komt doordat niemand het heeft ‘uitgevonden’. Je kunt wel bepaalde stoffen uit cannabis isoleren en onderzoeken. Als je dan een duidelijk effect vindt op een ziekte, kun je die specifieke combinatie misschien patenteren. Maar er is zo veel cannabis in de wereld, dat je nooit weet wat een ander ermee aan het doen is. Bij ‘normaal’ medisch onderzoek heb je zelf een stofje uitgevonden/gemaakt (als farmaceutisch bedrijf), en niemand in de wereld heeft datzelfde stofje. Je hebt dan alle tijd en gelegenheid om je onderzoek te doen. Daarnaast is het de vraag hoe farmaceuten hun investering terug moeten verdienen.”

Wat heeft dat onderzoek tot nu opgeleverd voor patiënten?

“De positieve resultaten van mijn onderzoek beginnen in het lab: ik heb hard meegewerkt aan het meetbaar maken van de vele stoffen in de cannabisplant. Dat gebeurt door middel van laboratoriumanalyses. De verschillende stofjes die daarbij nodig zijn, heb ik grotendeels geïsoleerd in mijn lab. Als je weet wat er precies in cannabis zit, kun je dingen gaan vergelijken. Zo konden we bijvoorbeeld verschillende toedieningsvormen met elkaar vergelijken. Daardoor kunnen we nu optimale voorlichting geven over thee maken, verdampen, en het gebruik van olie. Nu is cannabisolie zelfs op recept verkrijgbaar via de apotheek. En de enige medisch goedgekeurde verdamper is gebaseerd op ons onderzoek. Verder zijn we gaan kijken naar de verschillen tussen cannabisvariëteiten. Daardoor waren we de eerste ter wereld die een cannabissoort met CBD beschikbaar maakten, in 2007, lang voordat iemand anders het er al over had. In het algemeen zorgt meer wetenschappelijke kennis ook voor meer acceptatie bij artsen en apothekeres, zodat ze meer geneigd zijn om cannabis voor te schrijven. Het belangrijkste aspect van mijn onderzoek is dan ook de vele vormen van voorlichting die ik heb kunnen geven via lezingen, artikelen en websites.”

Krijg je wel eens kritiek?

“Ja, absoluut en daarom probeer ik mijn onderzoek ook altijd zo praktisch en transparant mogelijk te houden. Neem bijvoorbeeld Simpson olie, dat is een geconcentreerd cannabisextract waarvan wordt beweerd dat het van alles geneest. De maker ervan gebruikt een schadelijk soort oplosmiddel waarvan ik me afvroeg of het wel zo slim was. Dat ben ik gaan testen, naast nog een paar andere cannabisoliën. Er bleek inderdaad nog behoorlijk wat oplosmiddel in te zitten. Dat is erg omdat het oplosmiddel gebaseerd was op aardolie (een soort van terpentine) en schadelijk is bij inname, bijvoorbeeld voor de lever of de nieren. Bovendien is cannabisolie bedoeld voor zieke mensen, waarvan velen een verzwakt immuunsysteem zullen hebben. Toen ik dat publiceerde was men natuurlijk niet blij, terwijl hij er ook gewoon iets van had kunnen leren. De kennis die ik bij dit onderzoek opdeed heb ik gebruikt om zelf een veiligere cannabisolie te ontwikkelen. Ik heb bijvoorbeeld geleerd wat het beste oplosmiddel was voor de olie, de verwerkingstemperatuur, de bepaling van de eindconcentratie van THC/CBD en hoe je de stoffen stabiel houdt tijdens het productieproces.”