Bruine ogen betrouwbaarder?

Mensen met bruine ogen worden volgens de onderzoekers meer vertrouwd dan blauw- of groenogigen. Mensen met blauwe ogen zouden vaker een hoekiger gezicht met een lange kin, smallere mond, relatief kleinere ogen en ver uit elkaar staande wenkbrauwen hebben.

Dit in tegenstelling tot mensen met bruine ogen; die zouden over het algemeen een rondere en bredere kaak, grotere mond, grotere neus en dichter bij elkaar liggende wenkbrauwen hebben. Dit laatste gezichtstype is volgens de onderzoekers het toonbeeld van een betrouwbaar gezicht.

Niet de ogen, maar het gezicht

De studie laat dus eigenlijk zien dat de kleur van de ogen er niet toe doet. In een van de studies hebben de onderzoekers de kleur van de ogen gemanipuleerd: met behulp van een computer werden de oogkleuren omgewisseld. Ook daarbij bleek dat er geen effect was op de betrouwbaarheidsrating. “De conclusie moet dan ook zijn dat de kleur van de ogen er dus niet toe doet,” stelt professor cognitieve psychologie Jan Theeuwes van de Vrije Universiteit Amsterdam.

De vorm van het gezicht – en dus niet de oogkleur – zouden volgens de onderzoekers invloed hebben op de betrouwbaarheidsrating. “Dat zou kunnen, maar het hele onderzoek zit eigenlijk niet erg sterk in elkaar,” stelt Theeuwes. “De keuze van de proefpersonen, de verhouding mannen/vrouwen en de statistische analyses zijn ondoorzichtig waardoor niet goed kan worden ingeschat hoe het experiment nu feitelijk is uitgevoerd.”

De Tsjechische onderzoekers beweren dat er gezichtskarakteristieken zijn die samengaan met bruine ogen. Toch spreken de onderzoekers in hun discussie met twee monden: “Als gevolg van recombinatie (de herschikking van genetisch materiaal) kan er géén associatie zijn tussen specifieke oogkleur en gezichtsvorm.” Het gevolg van de recombinatie is dat het nageslacht een andere combinatie van genen heeft dan de ouders. Dit maakt de kans dat een bepaalde oogkleur gelinkt is aan een bepaalde gezichtsvorm veel kleiner dan de onderzoekers in eerste instantie dachten.

Hoe betrouwbaar is iemand écht?

Mensen zijn intuïtief geneigd om anderen te vertrouwen, ook als de tegenstander niet in beeld is. Dit is ook door meerdere onderzoeken geconcludeerd, waaronder door de Harvard Universiteit en de Universiteit Utrecht. Uit onderzoek van laatstgenoemde universiteit bleek eveneens dat de betrouwbaarheidsrating niet verandert wanneer de tegenstander wel zichtbaar is.

Het gaat er dus niet zozeer om wie wij er betrouwbaar uit vinden zien; het is de situatie die bepaalt hoe betrouwbaar wij iemand vinden. De Tsjechische onderzoekers concluderen in hun studie dat een hoge betrouwbaarheid niet per se komt door een bruine oogkleur, maar door de gezichtskenmerken die corresponderen met een bruine oogkleur. Maar hoe betrouwbaar de personen op de foto’s in werkelijkheid waren, is niet onderzocht door de Tsjechische wetenschappers.

“Toch is het belangrijk om in de gaten te houden of hoe betrouwbaar wij iemand eruit vinden zien, ook overeenkomt met hoe betrouwbaar iemand écht is”, zegt professor sociologie Vincent Buskens van de Universiteit Utrecht. “Uit redelijk oud onderzoek weet ik dat het bewijs niet heel eenduidig is. Dus mensen waarvan anderen aangeven dat ze er betrouwbaar uitzien, hoeven dat helemaal niet te zijn.”