Biotechnologie: als het dichtbij komt, komt het erop aan

De vraag wat ‘we’ eigenlijk van Biotechnologie vinden, komt niet uit de lucht vallen. Biotechnologie ontwikkelt zich razendsnel. Dat soort snelle ontwikkelingen zijn voor wet- en regelgevers maar nauwelijks bij te houden. Maar zomaar alles toestaan wat mogelijk is… dat is ook niet verstandig. In het verleden werd kernenergie aanvankelijk omarmd door de overheid, totdat er zoveel maatschappelijke weerstand tegen ontstond, dat Nederland het na twee kernenergiecentrales voor gezien hield.

Bij biotechnologie besloot de overheid eerst maar eens aan burgers te vragen wat die ervan vonden, voordat er weer iets omarmd zou worden. Dat gebeurde afgelopen zomer; 150 burgers namen deel aan een online panel van onderzoeksbureau InSites Consulting, dat het onderzoek uitvoerde in opdracht van (toen nog) het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het panel kreeg in een periode van een maand tientallen vragen en dilemma’s voorgelegd.

Glijdende schaal

Globale conclusie van het onderzoek: Nederland vindt eigenlijk helemaal niets van ‘de biotechnologie’. Tenminste… niet als je alle biotechnologie op één hoop veegt. “Biotechnologie is gewoon een te vaag begrip”, legt Sander van Oort van InSites Consulting uit. “Niet alleen kunnen mensen zich daar maar moeilijk een beeld van vormen, ook lopen verschillende beelden dwars door elkaar.” In het algemeen geldt voor biotechnologie, dat hoe dichter het bij ons komt, hoe sterker de meningen worden die mensen erover verkondigen.

Overheid als waakhond

Het klonen van huisdieren – wat najaar 2017 nog in het nieuws kwam – zag het panel als nutteloos. Weinig compassie dus voor baasjes die graag na het overlijden van hun geliefde hond met een nieuwe kopie verder willen: slechts 9% van het ondervraagde panel was voorstander.

Maar het dichtst bij ons staat natuurlijk de mens zelf. Hier lopen verschillende waarden door elkaar, ontdekte InSites Consulting. Sommige deelnemers aan het onderzoek vrezen een soort splitsing in de samenleving, met mensen die gemodificeerd zijn en mensen die dat niet wilden of de middelen daartoe niet hadden. Het idee dat genetische manipulatie zou kunnen leiden tot een soort supermens, was een veelgenoemd bezwaar. De principiële bezwaren werden ook sterker: “We zijn geen goden dus moeten niet sleutelen aan menselijke embryo’s.” Mensen die in hun directe omgeving iemand kenden die een erfelijke aandoening had, waren positiever. Na alle voors en tegens in een online discussieplatform te hebben uitgewisseld, werd de stelling voorgelegd: “Het corrigeren van een ziek embryo-gen om een erfelijke hartaandoening uit te schakelen is…”. Van de 150 Nederlanders was 59% positief.

De belangrijkste zorgen van het panel waren veiligheid; wat als biotechnologie in verkeerde handen terecht komt of verkeerd uitpakt – “Je weet nu eenmaal niet wat genetische modificatie doet op de lange duur. Ook al zeggen sommige geleerde mensen dat het veilig is.” – en het intrinsieke doel. Als het doel nobel is, dan is het enthousiasme groter: “Ik zou dit zeker toestaan, mits het een goed en nuttig doel dient. Zoals voorkomen van honger in de wereld of minder schade aan het milieu. Hierbij is het wel belangrijk dat de grenzen worden bewaakt, zodat het niet uit de hand loopt of voor nutteloze doeleinden gebruikt gaat worden.”