Bij de les blijven tijdens hybride werken en onderwijs

Ook in het bedrijfsleven was het al mogelijk om vanuit huis vergaderingen bij te wonen. Erg gewaardeerd werd dat doorgaans niet, maar na anderhalf jaar coronamaatregelen lijkt dat sentiment voorgoed veranderd. Daarmee is de noodzaak voor goede voorzieningen hiervoor vergroot. Wat zijn die voorzieningen?

Technische begeleiding

“Allereerst is natuurlijk de techniek essentieel”, stelt Saab. “Als de audio niet goed werkt of de spreker steeds buiten beeld staat, dan haken de online deelnemers direct af.” Sommige organisaties hebben het afgelopen jaar daarom speciale ruimtes gebouwd, zoals het Hybrid Learning Theatre van de Universiteit van Amsterdam. Hier kunnen naast enkele tientallen aanwezigen in de zaal, ook deelnemers online aansluiten. Een snelle internetverbinding, goede microfoons en een technisch team zorgen ervoor dat altijd de juiste persoon in beeld én verstaanbaar is.

Saab: “Zulke technische begeleiding zal niet op elke school mogelijk zijn, maar het zou de docent wel veel werkdruk besparen. Die cognitieve belasting is sowieso al hoger tijdens hybride onderwijs, omdat de docent zich op twee verschillende groepen tegelijk moet richten, die vragen om verschillende didactische benaderingen. Het scheelt dan als je je niet ook nog eens met de techniek hoeft bezig te houden.”

Ook uit het onderzoek van Raes blijkt dat in het ideale geval een operator in de klas aanwezig is om de technische begeleiding te verzorgen. Daarnaast pleit zij voor een goede training en helpdesk voor docenten voordat zij hybride onderwijs gaan geven, en duidelijke instructies voor de leerlingen. Ook wijst ze erop dat het altijd goed is een plan B achter de hand te hebben, zodat de leerling weet waarmee hij zelf thuis aan de slag kan als de verbinding toch hapert.

Als televisiekijken

Naast de techniek verdient ook de didactiek extra aandacht. “Het doel van hybride onderwijs is eigenlijk tweeledig”, stelt Saab. “Je wil enerzijds zorgen voor sociale cohesie: de online leerlingen betrekken bij de klas – met name in het primair en voortgezet onderwijs is dat heel belangrijk. En anderzijds wil je de leerlingen iets bijbrengen. Die doelen staan overigens niet los van elkaar: een betrokken leerling leert ook beter. Dat geldt fysiek in de klas al zo, maar online zeker.”

Dat vraagt om een didactische aanpak die verschilt van een puur klassikale les. “Wat je nu nog te veel ziet, is dat de docent vooral instructie en uitleg geeft. Dat lijkt met name voor de online groep te veel op televisiekijken: passief en niet betrokken”, aldus Saab.

Hoe moet het dan wel? Saab: “Besteed vanaf het begin van de les expliciet aandacht aan de online groep. Heet ze welkom en geef duidelijk aan hoe ze vragen kunnen stellen. Het kan ook helpen om leerlingen in de klas aan te wijzen als buddy voor de online leerlingen – dat zag je pre-corona ook al wel gebeuren bij een zieke leerling. Die buddy kan dan bijvoorbeeld de chat monitoren. Dat zorgt voor die sociale cohesie én verlaagt tegelijk de werkdruk van de docent.”

Interactie tussen de deelnemers

Maar de belangrijkste didactische tip is om alle leerlingen regelmatig actief bij de les te betrekken en zo interactie te creëren. “Dat kan bijvoorbeeld door middel van flipping the classroom”, suggereert Saab. Bij deze ‘omgekeerde lesopbouw’ nemen de leerlingen zelf voor de les met behulp van het boek of een uitlegfilmpje de nieuwe lesstof door, waarna ze tijdens de les vragen kunnen stellen en met de stof aan de slag gaan. Ook Raes raadt deze methode in haar overzichtsstudie aan en adviseert hierbij in de les gebruik te maken van breakout-rooms, waarin online en fysiek aanwezigen gemixt in groepjes samenwerken – mits dit praktisch mogelijk is.