Beweeg het lijf, verpleeg de geest

Wetenschappers dachten dat er misschien één of twee gebieden in de hersenschors lagen die de bijnier aansturen, zegt Strick. Maar het blijkt te gaan om een veel uitgebreider netwerk, gelegen in onder andere de motorische schors, dat rechtstreeks invloed uitoefent op het adrenaline pompende orgaan. Vooral het stuk van de motorische schors dat de rompspieren aanstuurt staat in goede verbinding met de bijnier.

Eén continuüm

Wie had gedacht dat de buikspieren iets van doen hadden met stressreacties? Vage vermoedens dat yoga en pilates stress kunnen verminderen hebben prompt een aannemelijke anatomische basis gekregen. Onderzoekers beginnen steeds beter te begrijpen hoe de verbinding tussen lichaam en geest werkt. En hoe je dat lichaam kan gebruiken om het psychisch welzijn in conditie te houden, of zelfs te helpen herstellen.

Op dit gebied valt er nog een wereld te winnen; lichaam en geest worden soms nog als twee aparte dingen gezien. Onterecht, vindt gezondheidspsycholoog Andrea Evers van de Universiteit Leiden. “Wat er gebeurt in het lichaam beïnvloedt gedrag, emoties en cognitie en andersom. Alle ziektes en klachten zitten op één continuüm waarbij zowel lichaams- als breinprocessen in meer of mindere mate zijn betrokken.”

Depressie door ontsteking

In feite heeft elke lichamelijke actie en reactie invloed op onze psyche, legt Evers uit. “Angst is bijvoorbeeld niets anders dan een optelsom van lichamelijke gebeurtenissen als verhoogde hartslag en transpiratie. En een versnelde ademhaling met hyperventilatie kan een paniekaanval uitlokken.”

Of neem depressie: inderdaad meer een psychische gestuurde ziekte, maar niet helemaal. Je hoeft niet langdurig werkloos te zijn of een dierbare te verliezen om depressief te worden. Ontstekingen en afweerreacties in je lichaam kunnen genoeg zijn. Het afweersysteem kan gedrag en humeur sturen omdat het praat met de hersenen. Het is bekend dat mensen met een chronische ontstekingsziekte zich bijvoorbeeld vaak moe en futloos voelen. Dat komt onder andere door de aanval van het afweersysteem om de ziekteverwekker uit te schakelen. Maar de communicatie tussen afweersysteem en brein gaat verder dan dat. Experimenten laten zien dat vrijgekomen ontstekingseiwitten inwerken op het brein, waar ze depressie-achtige veranderingen in gedrag en stemming teweeg kunnen brengen.

Extra bloed naar het brein

Het lichaam kan de psyche dus overhoop halen, maar het is ook de beroerdste niet om psychische klachten gedeeltelijk weg te nemen: door in beweging te zijn. Bewegen is eigenlijk goed voor alles: spijsvertering, hormoonhuishouding, hartfunctie, afweersysteem, noem het maar op. En ja, ook voor de hersenen. Mensen die genoeg bewegen worden minder vaak ziek, zowel psychisch als lichamelijk.

Praten en pillen

Fysieke inspanning staat in de psychologie en psychiatrie steeds meer in de aandacht als vorm van therapie, volgens Evers. “De behandeling van depressie stond altijd in het kader van enkel praten en pillen. Nu dient sporten als aanvulling.” Hardlopen wordt in de wetenschappelijke literatuur vaak genoemd om mensen die last hebben van depressie, angst en stress zich beter te laten voelen. De training heeft zelfs een eigen naam: runningtherapie, een beweegprogramma waarbij mensen met psychische klachten onder begeleiding van een therapeut een paar keer per week gezamenlijk rustig gaan joggen.

Is sporten echt zo’n sterk medicijn? In de jaren zeventig verschenen de eerste studies die erop wezen dat fysieke inspanning de symptomen van depressie kan verminderen. Het is keer op keer beschreven, maar overtuigend bewijs dat sporten werkt als antidepressivum is schaars vanwege zwakke methoden en opzet van studies.