Bacterie verrast tumor van binnenuit met kankertherapie

Amerikaanse biotechnologen veranderden het genetische materiaal van een bacterie zodat ze deze in konden zetten als een Trojaans paard. Het stofje dat een tumor kwetsbaar maakt gaat namelijk, na de genetische bewerking, schuil in de bacterie. De gereprogrammeerde bacterie sluipt met vele soortgenoten de tumor binnen. Daar barsten ze open dankzij een ingebouwd zelfmoordsysteem en er sijpelt een stofje naar buiten. De afweercellen ruiken onraad en snellen zich richting de tumor, waarna het afweersysteem de strijd aangaat met de tumor.

Het is een vorm van immuuntherapie, waar afgelopen jaar de nobelprijs voor werd uitgereikt. Door ons eigen afweersysteem in te zetten of te versterken kunnen kwade kankercellen aangepakt worden.

‘Eet mij niet op’

Ons eigen afweersysteem, dat gemaakt is om ziekteverwekkers en dode cellen uit ons lichaam krijgen, kan in principe ook een tumor opruimen. Een tumor kan ons afweersysteem echter ontduiken en heeft daar vele trucjes voor bedacht. Een van die trucjes werkt via het eiwit CD47. Normaliter presenteren rode bloedcellen dit aan de buitenkant van hun cel. Dit is een signaal voor de afweercellen om niet aan te vallen, deze cellen heeft het lichaam nodig. Sommige tumorcellen hebben dit afgekeken en laten ook CD47 zien: een eet-me-niet-op-signaal.

Dit is waar de onderzoekers de tumor op wisten te pakken. Het gen dat in de bacterie gezet is, codeert namelijk voor een eiwit dat CD47 maskeert. Het eet-me-niet-op-signaal wordt onzichtbaar voor de afweercellen. Of de tumor hierdoor inderdaad ‘opgegeten’ wordt door de afweercellen testten de onderzoekers in muizen, door een tumor te injecteren met de gereprogrammeerde bacteriën. De tumor slonk drastisch en er waren meer afweercellen te vinden.

Dat een tumor CD47 presenteert om te ontsnappen aan het afweersysteem is al jaren bekend. Er bestaan ook (experimentele) therapieën, waarbij een CD47 blokkade wordt toegediend. Die hebben alleen een groot nadeel: dat komt in je hele lichaam. Niet alleen de tumorcellen verliezen het eet-me-niet-op-signaal, maar ook de rode bloedcellen. Gezonde rode bloedcellen worden ook opgeruimd, met bloedarmoede en nare bijwerkingen tot gevolg.

“Deze toepassing is zeker een welkome toevoeging”, vertelt Inge Verbrugge, immuuntherapie-onderzoeker bij het Antoni van Leeuwenhoek, desgevraagd. “De muizen tolereerden de behandeling goed, is te lezen in de publicatie. Een beperking is wel dat de tumor met een naald te bereiken moet zijn.”