Naar de content

Alle rare snuiters uit het heelal verzameld

Recensie ‘Het kosmisch rariteitenkabinet’ van George van Hal en Ans Hekkenberg

NASA/JPL-Caltech/SSI/Cornell via publiek domein

Vreemd, bizar, gek. De aarde steekt wat gewoontjes af bij wat wetenschappers in het heelal ontdekken. In ‘Het kosmisch rariteitenkabinet’ nemen wetenschapsjournalisten George van Hal en Ans Hekkenberg je op komische wijze mee op een reis langs de eigenaardigste dingen in ons universum.

13 december 2019

Het stromingspatroon van de atmosfeer op Saturnus veroorzaakt een imposante zeshoek op de noordpool, hier gezien door ruimtesonde Cassini. Iedere zijde van de zeshoek is ongeveer zo groot als de diameter van de aarde.

NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute via publiek domein

WAT. DE @^%!$#. IS DIT NOU WEER? Dat is zo ongeveer de gedachte die opkwam bij de auteurs van Het kosmisch rariteitenkabinet toen ze de nachthemel bestudeerden. Tussen die duizenden fonkelende sterren zitten namelijk best wat rare snuiters. Sterren verstopt ín sterren of planeten die letterlijk verdampen omdat ze door hun ster worden gekookt. Of een heuse Bermudadriehoek in de ruimte waar satellieten op hol slaan en astronauten vreemde lichtflitsjes zien. Of de reusachtige zeshoek op de noordpool van Saturnus. De lijst is lang.

Wetenschapsjournalisten George van Hal en Ans Hekkenberg van respectievelijk De Volkskrant en New Scientist verzamelden het mafste gespuis uit het heelal en schreven er een leerzaam en komisch boek over.

Seinende aliens

Het boek behandelt opmerkelijke gebeurtenissen of vreemde objecten in dertig korte hoofdstukken en werkt van binnen naar buiten: van (relatief) dicht bij de aarde tot de verst mogelijk plek in het heelal.

Het boek opent met het zogenoemde ‘Wow!-signaal’ dat een grote radiotelescoop in 1977 opving. Al gauw merken onderzoekers het aan als een mogelijke boodschap van een buitenaardse beschaving. Sindsdien proberen wetenschappers een natuurlijke verklaring te vinden voor het signaal, waar overigens geen enkele informatie of teken van intelligentie in lijkt te zitten. Nog steeds is er geen sluitende theorie. Waren het aliens? Niemand die het weet, want een vergelijkbaar signaal is nooit meer opgevangen.

Via de mysterieuze extra manen van de aarde en de eerste interstellaire planetoïde Oumuamua die het zonnestelsel in 2017 bezocht komen we uit het bij enigszins obscure Thorne-Żytkow-object. Dat werd in 1975 bedacht door de sterrenkundigen Kip Thorne (Nobelprijs 2017) en Anna Żytkow. Zij schrijven dat het mogelijk is dat een neutronenster – een extreem zwaar en compact overblijfsel van een geëxplodeerde ster – wordt opgeslokt door een ándere ster. Op die manier ontstaat er een soort ster-in-een-ster, best bizar. Op papier bestaan ze, maar deze vermoedelijk zeer zeldzame objecten zijn nog nooit waargenomen.

Beeldspraak

Is de vreemdheid van het heelal te vatten in dertig hoofdstukken? Nee, zeker niet. Zo komen zaken als donkere materie en donkere energie nauwelijks aan bod in het boek. Fenomenen die het heelal fundamenteel vreemd maken en waar wetenschappers nog steeds geen goede verklaring voor hebben. Dat had best wat meer aandacht verdiend.

Er staan geen onjuistheden in het boek, maar sommige passages zijn wel érg gepopulariseerd. Termen als ‘horror-dynamo’, ‘zombiesterren’ en ‘demonische draaimolens’ vliegen je om de oren waardoor de eigenlijke boodschap ondersneeuwt. En ondanks de flinke popularisatieslag is een portie voorkennis geen overbodige luxe gezien het hoge tempo van het boek. Toch is het Kosmisch rariteitenkabinet goed leesbaar en vooral humoristisch.

Is het heelal echt zo gek? Tja, het is maar net wat je gewend bent, schrijven ook Van Hal en Hekkenberg. Veel astronomen zullen hun schouders ophalen voor een neutronenster met een zó hoge dichtheid dat een theelepeltje van het materiaal net zoveel weegt als de hoogste berg op aarde. Of een enkel elementair deeltje uit de kosmos dat met net zoveel energie als een honkbal die met honderd kilometer per uur op je afkomt. Maar het mag best gezegd worden: voor aardse begrippen is het universum gewoon raar.

George van Hal en Ans Hekkenberg, ‘Het kosmisch rariteitenkabinet’, Fontaine Uitgevers, 176 p., 19,99 euro.

ReactiesReageer