Algoritmes als onderwerp voor je profielwerkstuk

Steeds vaker is er aandacht voor algoritmes, maar wat is een algoritme eigenlijk? En wat weet jij over algoritmes? Doe eerst de quiz!

Nu weet je al iets meer over algoritmes. Maar hoe giet je dit nu in een profielwerkstuk? Hieronder vind je drie ideeën hoe je dat kan aanpakken!

Interesses

Profielwerkstukidee één: kies één van de drie belangrijke aspecten van algoritmes die past bij jouw interesses en de vakken die je boeiend vindt op school.

Bijvoorbeeld: Vind je wiskunde heel leuk, dan wil je misschien wel uitzoeken hoe accuraat een algoritme is door deze na te bouwen of zelf te ontwikkelen. Vind je maatschappijleer juist heel interessant? Dan kijk je naar hoe rechtvaardig een algoritme is en of het geen bepaalde groepen discrimineert. Vind je biologie interessant? Dan kijk je wat het gedrag van mensen stuurt als ze de uitleg over een algoritme lezen. Welke informatie zorgt er in de hersenen voor dat mensen een algoritme juist wel of niet betrouwbaar vinden?

Het geven van uitleg over hoe een algoritme werkt en hoe het tot zijn beslissing komt, blijkt nog niet zo eenvoudig. Waarom word je bijvoorbeeld aangehouden door de politie, of waarom krijg maar je een bepaald bedrag aan studiefinanciering? 

Om een algoritme in te zetten in de samenleving zijn drie aspecten belangrijk: rechtvaardigheid, accuraatheid en uitlegbaarheid. Als een algoritme niet rechtvaardig is, dan wordt niet iedereen gelijk behandeld. Denk bijvoorbeeld aan de toeslagenaffaire, waar iemands nationaliteit werd meegenomen om in te schatten of iemand mogelijk fraude pleegt met de kinderopvangtoeslag.

Als een algoritme niet accuraat is, dan is het lastig om bij de uitvoering van het stappenplan het beoogde doel te halen. Denk bijvoorbeeld aan een medisch algoritme om kankercellen van gewone cellen te onderscheiden. Als het algoritme maar in 70% van de gevallen de juiste cellen aanwijst, dan kan dit grote gevolgen hebben.

Als een algoritme niet uitlegbaar is, dan weet je niet hoe een besluit tot stand is gekomen. Hierdoor kun je ook niet in bezwaar gaan tegen een beslissing. Je weet dan bijvoorbeeld niet op basis waarvan je wordt aangemerkt als mogelijke fraudeur (zoals in het geval van de toeslagenaffaire). Lees in mijn eerdere blog meer over waarom het zo moeilijk is om inzicht te krijgen over algoritmes die je leven beïnvloeden. 

Hoe lastig het ook is, verschillende organisaties doen wel hun best om meer inzicht te geven in hun algoritmes. In december 2022 lanceerde de overheid bijvoorbeeld het nationale Algoritmeregister. Hierin vind je informatie over de algoritmes die allerlei overheidsorganisaties gebruiken.

Informatie zoeken

Profielwerkstukidee twee: Ga op onderzoek uit naar welke informatie mensen graag willen weten van algoritmes. Willen ze bijvoorbeeld meer weten over hoe een algoritme werkt of liever over hoe rechtvaardig een algoritme is? Of willen mensen liever informatie over juist iets heel anders? Vaak wordt er door overheden en bedrijven informatie gegeven waarvan ze denken dat mensen hier in geïnteresseerd zijn, maar is dat wel zo? Of bestaat er een mismatch tussen vraag naar en aanbod van informatie over algoritmes in bijvoorbeeld het algoritmeregister? Kijk of je verschillende mensen kan bevragen over wat voor informatie ze nou willen over algoritmes, en of ze überhaupt wel geïnteresseerd zijn in informatie over algoritmes.

Je hebt door het lezen van deze blog en het beantwoorden van de vragen al veel kennis opgedaan over algoritmes. Gebruik dit bij het bedenken van een mogelijk onderwerp van je profielwerkstuk!

Mindmap

Profielwerkstukidee drie: Maak een mindmap met alle associaties die je hebt over algoritmes, gebaseerd op wat je hierboven hebt gelezen of zelf al wist.

Kijk of je onderscheid kunt maken in subcategorieën. Als je de mindmap af hebt, onderstreep één thema die je het meest interessant vindt. Bedenk twee manieren om onderzoek te doen naar dit thema, bijvoorbeeld: welke expert wil je spreken? Welke documenten wil je raadplegen?

Hopelijk geven deze ideeën je inspiratie over hoe je onderzoek doet naar algoritmes voor je profielwerkstuk. Voor nu: heel veel succes met het kiezen van een interessant onderwerp!