Het Russische leger is niet alleen actief in de oorlog tegen Oekraïne, maar ook op het Afrikaanse continent. Zijn de Russische soldaten in Afrika een voorbode van een nieuwe Koude Oorlog?
De Sahel is een regio in het noorden van Afrika, die zich uitstrekt van de Atlantische Oceaan naar de Rode Zee. Landen zoals Burkina Faso, Mali, en Niger maken deel uit van de Sahel en behoren over het algemeen tot de armste landen ter wereld. Deze regio heeft veel last van terrorisme en is daarom al langere tijd instabiel.
De Westerse wereld probeerde om landen in de Sahel te steunen tijdens de strijd tegen terrorisme. Zo richtten Frankrijk en Amerika legerbases op en stuurden ze militaire adviseurs. De Verenigde Naties zetten in de afgelopen tien jaar een grote missie op in Mali, waaraan meer dan twintig landen bijdroegen.
Toch heeft deze steun niet per se geholpen. Sommige Afrikaanse landen kozen er daarom voor om de Westerse hulp te stoppen en in plaats daarvan Russische soldaten uit te nodigen. Soldaten van de Wagner Group en Africa Corps vechten momenteel op verschillende plekken in de Sahel, wat de invloed van Rusland op het Afrikaanse continent vergroot.
Russische beveiliging in Bangui.
By Clément Di Roma/VOA - [1], Public Domain, via WikipediaCompetitie in Afrika
De competitie tussen Westerse en Russische steun past in een breder patroon. Het Afrikaanse continent wordt steeds belangrijker in internationale betrekkingen. De Afrikaanse bevolking groeit gestaag, wat resulteert in forse economische ontwikkeling. Bovendien zijn allerlei internationale thema’s – zoals klimaat en migratie – onlosmakelijk verbonden met het continent.
Verschillende landen proberen daarom om hun invloed in Afrika te vergroten. Een goed voorbeeld is China, dat met het Belt and Road Initiative verantwoordelijk is voor de aanleg van belangrijke infrastructuur in Afrika. Spoorwegen, snelwegen en havens: China bouwt overal op het continent.
Het zijn niet alleen grote landen zoals Amerika en China die investeren in relaties met het Afrikaanse continent. Ook kleinere landen zoals Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten, of Zuid-Korea doen er een schepje bovenop. Het feit dat Afrikaanse landen in de belangstelling staan leidt tot nieuwe vragen over de huidige wereldorde.
Russische legervoertuigen in de Centraal Afrikaanse Republiek
By UN Security Council, Public Domain via WikipediaNieuwe Koude Oorlog
De competitie tussen buitenlandse machthebbers in Afrika lijkt soms op de Koude Oorlog van de vorige eeuw. Tussen 1945 en 1990 streden twee machtsblokken met elkaar, geleid door enerzijds de Sovjet-Unie (nu Rusland) en de Verenigde Staten. Ook toen probeerden beide kampen hun invloed in Afrika te vergroten, bijvoorbeeld door het sturen van militaire adviseurs.
Betekent dit dat er een nieuwe Koude Oorlog uitbreekt? Hoewel de overeenkomsten groot zijn, lijkt dit niet het geval. Een belangrijk verschil met het verleden is dat er vorige eeuw een ideologisch conflict op het spel stond: het Westen was voorstander van het kapitalisme en het ‘Oostblok’ stond voor het communisme. Die ideologische strijd ontbreekt nu.
Er is nog een belangrijke reden waarom het Koude Oorlog-frame niet nuttig is. Door de bril van de Koude Oorlog lijkt het continent soms een arena waar buitenlandse grootmachten met elkaar strijden om invloed. We vergeten daarmee soms dat Afrikaanse landen zelf invloed uitoefenen op internationale betrekkingen, in plaats van andersom.
Ook in de vorige eeuw was het eigenlijk moeilijk om Afrikaanse landen in een van de twee ‘kampen’ te plaatsen. Vaak konden ze profiteren van geopolitieke competitie door strijdende partijen slim tegen elkaar uit te spelen. De recente ontwikkelingen in de Sahel wijzen er vooral op dat Afrikaanse landen een keuze hebben met wie ze samenwerken, in plaats van dat er een nieuwe Koude Oorlog is uitgebarsten.