Aardbevingen, waterstof en zwaartekrachtgolven

De eerste discussie aan tafel gaat over de vraag ‘Waarom zijn de meeste aardbevingen ‘s nachts?’ Franziska van het Willem Lodewijk Gymnasium vindt die vraag niet zo interessant. “Het maakt niet uit wanneer er aardbevingen zijn. Of het nu overdag of ‘s nachts is, je voelt het allebei en er is ook evenveel schade.”

Anouk van het OSG Singelland Drachtster Lyceum merkt op dat het voor bijvoorbeeld inwoners van Groningen wel een belangrijke vraag kan zijn. “Maar waarschijnlijk is het belangrijker om te kunnen voorspellen wanneer aardbevingen komen.”

Wetenschapper dr. Geert Kops (UMC Utrecht) legt uit dat de vraag over aardbevingen is gebaseerd op een aanname. “Als je de vraag op deze manier stelt, ga je ervan uit dat de meeste aardbevingen ‘s nachts plaatsvinden. Maar is dat eigenlijk wel waar? Dat zul je eerst moeten checken.” In de lijst staan nog meer vragen die zijn gebaseerd op een aanname. Bijvoorbeeld ‘Wat gebeurt er als waterstof opraakt in het universum?’

Onderzoekbare vraag

Over die vraag ontstaat een levendige discussie. Alle leerlingen zijn het erover eens dat het een interessante vraag is, maar er ontstaat twijfel of de vraag wel te beantwoorden is. Martijn van het Goois Lyceum zegt: “We kunnen het aantal waterstofatomen in het heelal niet tellen, dus ook niet bepalen of het op gaat.” Kops geeft aan dat er meer waterstof gebruikt wordt dan dat er bij komt: “Het gaat dus op. Mensen zijn daar wel mee bezig. Als waterstof opraakt, hebben alle sterren hun energie opgebruikt en krijgen we een big freeze.”

Martijn kan zich daar weinig bij voorstellen. “Energie gaat toch niet verloren?”, zegt hij. “Dat schiet alleen van de ene naar de andere kant.” Geert vertelt dat het heelal uitdijt en dat die energie dus over een steeds grotere ruimte verdeeld wordt. Er gaan stemmen op om de vraag te herformuleren, maar niemand weet precies hoe het een goede, onderzoekbare vraag wordt. “Dit is te moeilijk”, geeft Franziska aan. “We hebben op dit moment niet genoeg kennis om te beoordelen of het een goede vraag is.”

De potentie van zwaartekrachtgolven

Uiteindelijk blijft er één vraag over: ‘Hoe kunnen we de wetenschap over zwaartekrachtgolven in de praktijk gebruiken?’ Bij de meeste scholieren was deze vraag meteen favoriet. “We weten nog lang niet zoveel over zwaartekrachtgolven als we denken”, zegt Franziska. “We weten een beetje wat zwaartekrachtgolven zijn en een heel klein beetje wat ze doen”, vult Martijn aan. “Maar de mogelijkheden zijn eindeloos. Misschien kunnen we dankzij zwaartekrachtgolven straks wel tijdreizen.”

Geert Kops vindt deze vraag wel wat groot, zeker om binnen twintig jaar te beantwoorden. “De ontdekking van zwaartekrachtgolven is nog zo vers. De wetenschap moet nu eerst bouwen op bevestiging. Het toepassen van zoiets fundamenteels lijkt me nog heel ver weg.” Anouk is het daarmee eens, maar dat is voor haar geen reden om de vraag aan de kant te schuiven. “Binnen twintig jaar kunnen we niet de hele potentie van zwaartekrachtgolven onderzoeken, maar vast wel iets”, zegt zij.