5 kijktips over ecodenken

Van beelden van extreme bosbranden, een uitgehongerde ijsbeer op een smeltende ijsschots of afstervend koraal kijken we bijna niet meer op. Het menselijk handelen toont zijn weerslag op onze planeet, en dat weten we al decennia. Dat kan een recept zijn voor pessimisme, moedeloosheid, het idee dat we toch niet in staat zijn om het roer werkelijk om te gooien. Maar daar schiet niemand iets mee op.

Verandering is altijd mogelijk. Maar om werkelijk verschil te maken is minder vliegen, minder vlees, minder plastic niet genoeg – alhoewel dat ook zeker essentieel is. Het gaat ook om een andere relatie tot de aarde. Een die niet gericht is op exploitatie, maar op samenwerking. Bijkomend voordeel: daarbij hoeven we niet alleen dingen te laten, we krijgen er ook juist veel voor terug – zoals een gezonde toekomst.

Hoe gaan we zo’n nieuwe relatie aan? Onder andere door onszelf toe te staan door een andere lens naar de wereld om ons heen te kijken, de kracht van kleine, lokale initiatieven niet te onderschatten en meer te leren over de natuur. Om je een handje op weg te helpen, zetten we vijf kijktips over ecodenken voor je op een rij:

1 - History of Mother Earth: Gaia Uncovered (2021)

We behandelen de aarde tegenwoordig vaak als een brok van steen en gas waarmee we mogen doen wat ons goeddunkt. Maar voor duizenden jaren hebben mensen de aarde niet als object, maar als een subject gezien, dat leeft en denkt. Wat kunnen we in deze seculiere tijd leren van het gedachtegoed van de oude Egyptenaren, de oude Grieken en de mensen in de Middeleeuwen over onze planeet? In deze BBC-documentaire wordt gekeken of het verleden antwoorden biedt om een gezonde toekomst mogelijk te maken. Op welke verschillende manieren kunnen we ons tot onze planeet verhouden? Welke vermogens heeft de aarde allemaal, en kun je in dat opzicht spreken van ‘intelligentie’? En als de aarde slim is, zijn wij dan ook slim genoeg om te luisteren naar wat ze te zeggen heeft?

Te zien op BBC Select via verschillende streamingsdiensten.

2 – Knowledge Keepers (2020)

&ab_channel=MuseumofAnthropology

De inheemse bevolking van Canada ging, en gaat, op een heel andere manier met de natuur om dan wij. Maar hun kennis over lokale planten, over de bestuivers die nodig zijn om onze voedselbronnen in stand te houden en over natuurlijke medicijnen dreigt verloren te gaan als gevolg van de intergenerationele effecten van de kolonisatie. Deze documentaireserie legt deze kennis, die van oudsher van generatie op generatie mondeling wordt doorgegeven, gedeeltelijk vast. De visie van deze ‘culturele kennisbewaarders’ kan ons helpen een andere omgang met de aarde te cultiveren: ze leven niet op de aarde, maar met de aarde. De eerste aflevering gaat over de traditie van schors van de cederboom oogsten en wat het belang is van een dergelijk natuurritueel, de tweede over de helende werking van planten.

Te zien via de website van het Museum of Anthropology (MOA), Vancouver (gratis).

4 – How trees talk to each other (2016 & 2017)

‘De bomenfluisteraar’ wordt Suzanne Simard, hoogleraar bosecologie aan de universiteit van Brits-Columbia (Canada), ook wel genoemd. Ze werd wereldberoemd met haar ontdekking dat bomen met elkaar communiceren en samenwerken via een ondergronds netwerk van schimmels. Zo sturen sparren en berken elkaar koolstof wanneer dat nodig is vanwege een te schaduwrijke plek. ‘The wood wide web’ noemt Simard dit netwerk. Haar werk nodigt uit om op een andere manier naar de wereld om ons heen te kijken. Leer luisteren naar de natuur, raadt Simard aan, ze heeft ons genoeg te leren. Bijvoorbeeld dat communicatie en samenwerking essentieel zijn voor een gezond geheel en om voort te kunnen bestaan. In haar boek Op zoek naar de moederboom (2021) nodigt ze ons uit om op een nieuwe manier naar bomen te kijken, maar voor wie liever kijkt en luistert: haar kennis doet ze ook uit de doeken in haar TED-talks.

De twee TED-talks van Simard zijn hier en hier te bekijken (gratis).

5 – Tomorrow (2015)

&ab_channel=DEMAINleFilm

Tomorrow (originele titel: Demain) is een Franse documentairefilm die niet focust op de negatieve aspecten van menselijk handelen op de planeet, maar juist op hoopvolle initiatieven wereldwijd die oplossingen zoeken voor de huidige ecologische uitdagingen. De docu won meerdere prijzen, waaronder een César Award en een Gouden Salamander voor beste documentaire, en is een aanrader voor degenen die op zoek zijn naar optimisme in deze tijden van klimaatdepressie. De Franse actrice Mélanie Laurent en eco-activist Cyril Dion reizen, nadat ze in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Nature hebben gelezen dat een deel van de mensheid uit zal sterven als we op dezelfde voet voortzetten, af naar tien landen. Daar spreken ze pioniers die elk op hun eigen manier een alternatief bieden voor het huidige model, bijvoorbeeld met een organische markttuin, urban farming of een revolutionair onderwijssysteem.

Te zien via verschillende streamingsdiensten, o.a. Cinetree.