Deze week vieren we dat NEMO Kennislink 20 jaar bestaat. Hoofdredacteur Robert Visscher neemt je mee op reis door de tijd. Aan de hand van hoe wij schreven over ziekte en epidemieën laat hij zien hoe NEMO Kennislink zich in twee decennia ontwikkelde.
“De bekende astrofysicus Stephen Hawking liet zich onlangs pessimistisch uit over het lot dat ons te wachten staat. Volgens de sterrenkundige zal de mensheid nog vóór het einde van dit millennium uitsterven als gevolg van een virusepidemie.”
Deze onheilspellende boodschap tikte redacteur Giovanni Stijnen zo’n twintig jaar geleden voor Kennislink. Zijn woorden vind je terug op de oudst opgeslagen versie van onze website in de Internet Archive.
Hoofdredacteur Robert Visscher: “Eén ding is in die twintig jaar niet veranderd: we berichten nog altijd op een betrouwbare en aantrekkelijke manier over wetenschap.”
Tessa Posthuma de Boer.Inmiddels zijn we één pandemie en ruim 14 duizend artikelen verder. Aan de hand van onze berichtgeving over ziekte en epidemieën neem ik je met zevenmijlslaarzen mee door de geschiedenis van NEMO Kennislink. Hoe we hierover schreven laat de grote ontwikkeling zien die we als journalistiek platform doormaakten. Van website met nieuwsartikelen geschreven vanuit de wetenschappers naar stukken waarin de maatschappij en wetenschappelijke oplossingen voor hedendaagse problemen centraal staan.
Linkjes naar kennis
Twintig jaar geleden startte Kennislink op een zolderkamer bij ‘Stichting Weten’ in Utrecht. Een verzameling linkjes naar interessante artikelen op andere websites – vandaar ook de naam KennisLink. ‘Een wetenschappelijke startpagina zonder onzin’, stond trefzeker in de beschrijving. Al snel schreef de redactie onder leiding van hoofdredacteur Carl Koppeschaar daarnaast zelf ook artikelen, ‘want Kennislink is veel meer dan een internetportaal alleen’.
Screenshot van de menubalk van Kennislink in 2002 (Internet Archive).
NEMO KennislinkIn die tijd waren we nog vooral een nieuwssite. ‘Een deskundige redactie rapporteert over het laatste nieuws uit de wetenschap’, staat in het profiel te lezen. We volgden wetenschappelijke ontdekkingen op de voet en deden verslag van uitspraken van sterwetenschappers zoals Hawking. Kennislink nam veel stukken over van anderen. Wanneer de redactie zelf een artikel schreef, berichtte ze vooral over wat de wetenschap wilde delen en niet per se over onderwerpen die bij de lezer leefden.
Dat neemt niet weg dat we ook toen al de lezer het verhaal in wilden trekken. Neem het artikel van Koppeschaar over de uitbraak van Virus X. “In de oerwouden van Afrika en Zuid-Amerika houden zich ziekteverwekkers verborgen die ons voorstellingsvermogen te boven gaan. Als virus X in de buurt is, kun je niet eens meer veilig ademhalen”, schreef hij. Het is Kennislink ten voeten uit: moeilijke materie op een aantrekkelijke manier gepresenteerd. Een introductie waardoor je als lezer het verhaal in wil duiken.
Eigen artikelen
Kennislink groeide in die eerste jaren uit tot een goed gelezen website. Ook de redactie groeide fors, van een paar redacteuren in het begin naar tien jaar later zo’n vijftien vakredacteuren met een eigen specialisatie. Zoals technologie, taal, aardwetenschappen, geschiedenis of wiskunde. De meeste wetenschapsjournalisten werkten één á twee dagen voor de site en schreven nieuwsberichten, interviews en achtergrondverhalen. Kennislink was inmiddels, nadat het eerder nog bij NWO had gezeten, ondergebracht bij het NEMO Science Museum in Amsterdam.
Screenshot van Kennislink uit 2011 (Internet Archive). Kennislink kende toen een groot aantal vakpagina’s.
NEMO KennislinkOok inhoudelijk kwamen er veranderingen, met name toen Sanne Deurloo in 2012 het stokje overnam van Carl Koppeschaar. Onder haar leiding richtte Kennislink zich nog meer op nieuws uit de Nederlandse wetenschap. De nadruk lag nog altijd vooral op nieuwe inzichten en uitvindingen, maar de productie kwam vooral van de eigen redactie. We namen steeds minder over van contentpartners.
Dat is ook terug te zien in artikelen over ziekte en epidemieën. Zo schreef Mariska van Sprundel, nog altijd aan ons verbonden als redacteur, over de zoektocht naar een vaccin voor ebola. Onder meer een hoogleraar tropische geneeskunde in het Amsterdams Medisch Centrum deed daar onderzoek naar. Of neem een artikel van Marc Seijlhouwer over de wiskunde achter een uitbraak van de mazelen. Waarbij hij met een hoogleraar theoretische epidemiologie van de Universiteit Utrecht naging hoe je met wiskunde slachtoffers van een besmettelijke ziekte voorkomt. Toen al schreven we over vaccinatiegraden en de besmettelijkheid van een ziekte, waarbij ook de inmiddels befaamde R-waarde aan bod komt.
Met NEMO
Naast berichten over het laatste nieuws uit de wetenschap, begon Kennislink ook met een wat bredere blik te kijken. Destijds was ik nog techniekredacteur en samen met hoofdredacteur Sanne Deurloo bedacht ik een nieuwe artikelenreeks met de naam ‘De robots komen’. In deze serie belichtte ik de opkomst van de robots niet alleen vanuit de wetenschap, maar bracht ik ook in kaart wat de opkomst van robots betekent voor jou.
De banden tussen Kennislink en NEMO Science Museum werden onder leiding van hoofdredacteur Sanne Deurloo aangehaald.
© DigiDaanDie nieuwe serie artikelen was de opmaat naar een grote, inhoudelijke verandering binnen Kennislink. De nadruk lag steeds meer op de gevolgen die wetenschap heeft voor jou en mij. Bovendien haalde Sanne de banden aan met het NEMO Science Museum. Het museum ondersteunde onze missie om met goede journalistiek over wetenschap te berichten. Sindsdien trekken we dan ook steeds meer samen op. NEMO prijkt voor onze naam en we organiseren gezamenlijk lezingen en workshops in het museum. Eerst onder de naam NEMO Kennislink Live, tegenwoordig als randprogramma voor De Studio van NEMO.
Wetenschap in je leven
Niet lang na het opzetten van het thema over de robots kreeg onze hoofdredacteur Sanne Deurloo de diagnose borstkanker. Aan die vreselijke ziekte overleed ze op 29 juni 2019 op 51-jarige leeftijd. Ze had met een niet aflatende inzet en enthousiasme op een inspirerende en vakkundige manier de redactie geleid. Ze was altijd nieuwsgierig en bleef doorvragen. Eigenschappen die ook uitstekend bij NEMO Kennislink passen.
Vlak voor haar overlijden deelde hoofdredacteur Sanne Deurloo haar ideeën voor het thema Leven met Kanker.
Melanie KranenburgHet tekende Sanne dat ze zelfs terwijl ze ziek was nadacht over artikelenseries. Ze had zelf meegemaakt hoe heftig het was om kanker te hebben, en zag welke gevolgen dit niet alleen voor haar maar ook voor haar directe omgeving had. Dat inzicht wilde ze graag journalistiek uitgewerkt zien. Een dag voor haar overlijden deelde ze haar idee met redacteur Esther Thole. Dit resulteerde uiteindelijk in het thema ‘Leven met kanker’, dat Esther met Anne van Kessel verder ontwikkelde en coördineerde. De hele redactie werkte mee en schreef artikelen. “Kanker draait om veel meer dan een tumor”, was de treffende openingszin van dit thema. We schreven over de wetenschap én over de persoonlijke ervaringen van patiënten en hun naasten.
Het startpunt van dit thema lag niet meer zozeer bij de wetenschap, maar bij onze lezers. We schreven over de invloed van wetenschap op jouw leven en ook wat de wetenschap nog kon leren over ervaringen die wij opdeden. Sannes opvolger Leon Heuts werkte die aanpak verder uit. Het thema Leven in tijden van corona is hier een sterk voorbeeld van. Redacteuren benaderden Covid-19 niet alleen vanuit de geneeskunde, maar ook vanuit andere vakgebieden. Er was aandacht voor de ontwrichting in onze samenleving (sociologie), eerdere epidemieën (geschiedenis), hybride lesgeven (onderwijs), uitvindingen (technologie) en ga zo maar door.
Dit past goed in de visie van constructieve journalistiek, die NEMO Kennislink sinds de komst van Leon Heuts omarmt. Bij dit type journalistiek krijgt de lezer veel context en verschillende perspectieven aangeboden rondom een onderwerp en zoekt de journalist actief naar mogelijke oplossingen voor problemen die spelen. De redactie zette inmiddels meerdere thema’s op waarbij het onderwerpen zoals de coronacrisis, donordieren en de invloed van data, uitdiepte.
Onderdeel van constructieve journalistiek is interactie, zowel online als fysiek, tussen publiek, wetenschappers en journalisten. Zo organiseren we dialogen, waarbij journalisten met lezers in gesprek gaan over belangrijke onderwerpen, zoals het aanpassen van DNA in embryo’s. Bij de nieuwe thema’s De DNA-dialoog en Embryo’s uit het lab spelen dialogen weer een centrale rol.
Tijdens verschillende dialogen zoeken we interactie met het publiek, zoals hier tijdens de DNA-dialogen in Rotterdam.
Chris van KoeverdenMissie
Sinds afgelopen zomer ben ik de hoofdredacteur van NEMO Kennislink en gaan we door op dit pad van de constructieve journalistiek en meer interactie met jou. We legden bijvoorbeeld toekomsttekeningen , gemaakt door bezoekers van de tentoonstelling Energy Junkies van de Studio van Nemo, voor aan wetenschappers. In een nieuwe tentoonstelling gaan we onder de naam ‘Kennislink onderzoekt’ hiermee door. De afgelopen maanden startten we al verschillende oplossingsgerichte series. En er komt een podcast, genaamd Oplossing gezocht, waarin ik samen met co-host Nour Eldín Emara op zoek ga naar oplossingen voor problemen.
Bij deze nieuwe visie op wetenschapsjournalistiek hoort ook een nieuwe website, die momenteel volop in ontwikkeling is. Hierop zal de samenhang tussen al onze verschillende publicaties nog beter zichtbaar zijn. Zodat je de steeds veranderende wereld om je heen steeds beter leert begrijpen.
Dat was onze missie twintig jaar geleden en dat is het nog steeds. Zo’n artikel over een bekende wetenschapper, zoals Stephen Hawking die een allesvernietigende pandemie voorspelt, kan je nog altijd bij ons tegenkomen. Maar inmiddels wel voorzien van meer context, meer invalshoeken én mogelijke oplossingen vanuit de wetenschap. Zo blijven we doen wat we altijd al deden: op een betrouwbare en aantrekkelijke manier berichten over wetenschap.
