Wat mango’s en malaria met elkaar gemeen hebben

Maar voordat ik je uitleg wat malaria en mango’s met elkaar te maken hebben, vertel ik eerst wat malaria precies is. Malaria is een infectieziekte veroorzaakt door een parasiet, een klein organisme dat misbruik maakt van andere organismen om te overleven. Zo haalt de malariaparasiet voedingsstoffen uit menselijk bloed. De malariaparasiet wordt van mens op mens overgedragen via de beet van een tropische mug. Alleen bevruchte vrouwtjesmuggen prikken: ze hebben bloed nodig om hun eitjes te laten groeien. De mug wordt zelf besmet met de parasiet als zij een geïnfecteerd persoon prikt en bloed opzuigt waar de parasieten in zitten.

Besmettelijke bananen: gametocyten

De overdracht van mens naar mug vindt alleen plaats als de mens een hele specifieke vorm van de malariaparasiet, gametocyten, bij zich draagt. Gametocyten zijn banaanvormige malariaparasieten die zowel mannelijk als vrouwelijk kunnen zijn. Als de mug tijdens het prikken een mannelijke én een vrouwelijke gametocyt opneemt, komen deze twee in de maag van de mug samen tot een nieuwe malariaparasiet.

Na ongeveer 12 dagen kan de geïnfecteerde mug de parasiet doorgeven aan een mens. De parasieten zijn dan namelijk verplaatst vanuit de maag van de mug naar de speekselklieren. Wanneer de geïnfecteerde mug iemand prikt komt er een beetje speeksel vrij in het menselijke bloed. Via het speeksel worden de parasieten van de mug naar de mens overgedragen. De malariacyclus is daarmee compleet: van mens naar mug en opnieuw naar de mens.

Besmettelijkheid onder de loep

Niet iedereen met malaria is even besmettelijk. Besmettelijkheid bij malaria hangt af van veel verschillende factoren. Sommige mensen zijn voor lange periodes geïnfecteerd met malaria, maar hebben nooit gametocyten in hun bloed. Deze mensen kunnen malaria dus niet aan de mug doorgeven. Ook worden sommige mensen minder vaak geprikt dan anderen. De mug is de malariaboodschapper. Zonder mug geen overdracht, hoeveel gametocyten je ook hebt. In mijn onderzoek probeer ik te achterhalen welke factoren de variatie in besmettelijkheid beïnvloeden. Ik kijk dus naar wie malaria aan de mug kan doorgeven, en hoe je deze personen onderscheidt van mensen die dat niet doen. Ook doe ik onderzoek naar het gedrag van muggen: wie prikken ze nou het liefst en wie laten ze liever met rust?

Malaria komt gelukkig officieel sinds 1970 niet meer voor in Nederland, maar elders zorgt het helaas nog voor grote problemen. Jaarlijks overlijden er rond de 400.000 mensen aan malaria, waaronder met name kinderen in sub-Sahara Afrika. In mijn onderzoek focus ik me op malaria in sub-Sahara Afrika, waaronder Oeganda en Burkina Faso. Zo schrijf ik deze blog momenteel vanuit Kalongo, een plek in Noord-Oeganda. Onlangs werd duidelijk dat hier resistente malariaparasieten voorkomen. Vergeleken met normale malariaparasieten zijn resistente parasieten minder gevoelig voor de behandeling. Gezien de bestaande gevaren van normale malariaparasieten, vormen resistente malariaparasieten een nog grotere bedreiging voor de volksgezondheid. Wij vragen ons af of resistente malariaparasieten gemakkelijker worden overgedragen naar de mug vergeleken met normale malariaparasieten. Hoe we dat precies doen, leg ik uit in een volgende blog!

Van de regen in de drup

Dan nu het antwoord op de allereerste vraag: wat hebben mango’s nou gemeen met malaria? In Oeganda is het twee keer per jaar mangoseizoen, en laat dit nou net mijn favoriete fruitsoort zijn. Tijdens een periode in Oeganda kwam ik erachter dat lang niet iedereen deze mening met mij deelt. Het mangoseizoen overlapt namelijk precies met het regenseizoen. Gedurende het regenseizoen heb je, behalve mango’s, ook tropische muggen in overvloed. Een grote hoeveelheid muggen zorgt voor een grote hoeveelheid malaria in het regen- en mangoseizoen. Deze ongelukkige samenkomst zorgde ervoor dat mensen vroeger bang waren om malaria te krijgen na het eten van een mango en ze dit dus maar meden. Gelukkig is de angst voor mango’s inmiddels grotendeels verdwenen, nu alleen malaria nog de wereld uit!