How a dead parrot saves the day

De beste onderzoeksideeën, hypotheses en Eureka!-momentjes komen vaak op de momenten dat je het niet verwacht. Zoals onder de douche, op de fiets naar huis of in de kroeg. Juist op die momenten wanneer je het vaste stramien, verplichtingen en verwachtingen loslaat, lijkt de creativiteit de overhand te nemen. Hoe kan dat toch?

Toen ik met de kerst bij m’n ouders op de bank hing, was er een College Tour Special op tv met John Cleese. De beste man had een antwoord op mijn vraag, namelijk:

“Alle creativiteit komt voort uit het onbewuste. Als creativiteit voortkwam uit logica en intelligentie dan konden alle logische intelligente mensen het. Maar dat kunnen ze niet. Het is belangrijk dat je in een speelse, ontspannen gemoedstoestand komt. Ontspanning is het belangrijkste. Alleen als je ontspannen bent hoor je wat het onbewuste je influistert. Niemand krijgt een goed idee als hij een mitrailleurnest aanvalt. Snap je? Er is nu nog zo weinig creativiteit omdat niemand nog rust krijgt, omdat die rotdingen (telefoon red.) de hele tijd afgaan. Overal geluiden. Je zit, en er komt weer een e-mail. Dat is vreselijk schadelijk. Onderbrekingen en spanningen doden elke creativiteit. Er moet een sfeer ontstaan… Je moet in je eigen cocon zitten. Je doet je deur dicht of je gaat in het park zitten en je doet niks. Er gebeurt 20 minuten lang niets. Dan denk je aan alles wat je moet doen: mensen die je moet bellen. Dat schrijf je op. Na 20 minuten komt de geest tot rust, net als bij meditatie. Het is een vergelijkbaar proces. Dan ga je aan het onderwerp denken, niet krampachtig. Vermijd spanning. Speel met de gedachte, dan komen de ideetjes naar boven. Maar als je geest druk bezig is met andere dingen, hoor je die ideetjes niet, dan worden ze overstemd.”

Het lijkt er op dat wij als promovendi, toch wel vrij logische en intelligentie mensen, die minstens vijftien e-mails per dag binnenkrijgen, en veel tijd doorbrengen in saaie kantooromgevingen, het hier nog moeilijk mee kunnen gaan krijgen. Maar toch is die creativiteit onmisbaar in ons werk. Geen creativiteit in de zin van schilderen, muziek maken of punniken, maar creatief omgaan met kennis. Antwoorden verzinnen op moeilijke existentiële vraagstukken. Onderzoeksresultaten aan elkaar koppelen en daar een logische beredenering bij bedenken.

We moeten niet vergeten om af en toe een stapje terug te doen, om wat afstand te nemen, om ons af te laten leiden door onzinnige zaken.. Like a dead parrot.